د پښتنو یووالی، د هیواد یووالی

نږدې څلورلسیزې کیږي چې په سیمه کې د پښتنو په ضد جګړې زور اخیستی دی چې ددې جګړې له امله
هره ورځ د لسو څخه تر سلو پورې پښتانه یوازې په افغانستان کې وژل کیږي. او که ددې شمیر سره په پښتونخوا کې پښتانه هم یو ځای په نظر کې ونیول شي نو کیدای شي دا شمیر د سلو څخه تر یونیم سلو پورې ورسیږي.
اوس د پښتنو په ضد جګړه د مختلفو ډلو او هیوادونو له خوا په جوته او یا پټه توګه په مخ بیول کیږي. د طالبانو د ادارې د نسکوریدو څخه تر اوسه په سل ګونو زره بې ګناه پښتانه د ښځو، ماشومانو، زاړو او ځوانانو په ګډون وژل شوي او کیږي.
په اوس مهال کې پښتانه په دې سیمه کې یو مظلوم ، محکوم او خوار قوم دی چې په افغانستان ، پښتونخوا ، بلوچستان او کراچې کې د دوهم او یا دریمه درجه وګړو په توګه چې د هر ډول سیاسي او ټولنیزو ( په خپله ژبه د لوستلو ، لیکلو، خبرو د حق، …..) څخه بې برخې دي. د دې ادارو په لوړ څوکیو کې غوړه مال پښتو ژبي یوازی او یوازی په پښتنو سوداګري کوي او په عمل کې د حاکمو پاشیستي کړیو ته په غوړه مالی کې ځانونه په لوړو پوستونو کې ساتي.
د پښتنو نه یوازې ټولوژنه روانه ده په روحي ډول هم ځورول کیږي.
ددې جګړې لمنه ډیره پراخه ده . دا جګړه د د دیر او سوات څخه نیولي تر بدخشان د بادغیس څخه تر کراچې پورې غزیدلی او د جګړه په پښتنو باندې په د دوی د غلیمانو له خوا تپل شوي ده.
ددې جګړې په وړاندې تر اوسه پښتنو کوم غبرګون نه دی ښودلی دوی یوازې ژاړي او واویلا کوي .
اوس دا اړینه ده چې ټول پښتانه ددې ټولوژنو په وړاندې غبرګون وښیي. او دا غبرګون هغه مهال ممکن دی چې دوی ټول یوه ګډه ژبه پیدا کړي.
 اوس د ټولو پښتنو برخلیک یو شوي دی او ټول د یوه برخلیک له پاره چې په سوله او ازادی کې ژوند وکړي باید کار او مبارزه وکړی او که داسې ونکړي د اوسني حالت څخه د دوی ژوند به نور هم د کړاوه ډک شي.
دا ښکاره خبره ده چې د دې ستر ناورین څخه یوازې پښتانه د لوی څښتن په مرسته کولی شي ځانونه وژغوري. نوره په نړی کې څوک نه شته چې د مظلومو پښتنو غږ واوري .
اوس نو پښتنو ته پکار ده چې د دې ستر افت څخه د ځانو د خلاصون له پاره فکر وکړي.
تاریخي تجربو ښودلي ده چې په ځینو هیوادونو کې اولسونه د سیاسي ګوندونو له خوا سره تنظیم کیږي او بیا د ګډې موخې له پاره کار کوي .
. دا جوته ده کوم سیاسي ډلې چې د پښتنو د حقوقو د تامین په نامه جوړ شوي ارتجاعي او د پښتنو د پاره ډیرې مضرې تمامې شوي دي. دوی د پښتنو په نوم سوداګري کړي ده. دا رټل شوي ډلې د یوې یا دوو بې صلاحیته څوکیو په تر لاسه کولو سره د پښتنو ضد پاشیستي ډلو سازونو ته څڼي غورځوي.
خو په پښتني ټولنه کې د ځانګړي ټولنیز جوړښت له امله سیاسي ګوندونه او ډلې کومې ښې نتېجې نه ورکوي
د ویلو وړ ده چې پښتني ټولنه د سیاسی موخو د تر لاسه کولو له پاره ځانګړی میکانیزم لری چې د هغې له لارې خپل اهداف تر لاسه کوی دا میکانیزم د جرګو میکانیزم دی.
د پښتنو باسواده او بې سواده کسان ټول په دې باور دي چې پښتنو د جرګو له لارې خپلو ستونزو د حل لاره پیدا کړي ده. د جرګو له لارې پښتانه بریالي شوي دي چې ټاکل شوو موخو ته ورسیږي.
ددې له پاره چې د موجوده ستونزو د پاره د جرګو له لارې یو حل پیدا شي دا پوښتنه پیدا کیږي چې دا جرګې به د چا له خوا راغوښتل کیږي ؟
• دولتي جرګې: هغه جرګې چې د دولت د مشرانو له خوا راغوښتل کیږي او په دې جرګو کې زیاتره د موجوده دولت پلویان موجود او فیصلې هم د دولت د مشر د هیلې سره سمې نیول کیږي. دا ډول جرګې د ښاغلي حامد کرزي په دوران کې ډیرې جوړې شوي دي. ددې جرګو لګښت بهرنیانو ورکړي او ګډون وال د ترتیب شوي لست له مخې راغوښتل شوي دي. په افغانستان کې دا لویې جرګې د کمونستي ګوندونو د ګوندي کنفرانسونو او کنګرو کاپي ده چې د اوسنی اداري له خوا مخې ته بیول کیږي. دا چې نوموړو جرګو څومره د افغانستان په تاریخ کې مثبت او که منفي رول لوبولی دی په هغه دلته نه غږیږو.
• اولسي جرګې: دا هغه جرګې دي چې په خپله د اولس له خوا د یوه ضرورت له مخې راغوښتل شوي وي. دا ډول جرګې د کوڅې نه نیولي تر، کلي، ولسوالی ، ولایت او یا د هیواد په سطح جوړې شوی دي. دې جرګو ته کسان د خلکو په خوښه راځي او تصمیمونه یې هم د خلکو له خوا پلي کیږي. په دې جرګو کې هیڅ ډول تشریفات نه شته ټول ګډون کونکي برابره ونډه لری.
اوس دې ټکي ته راځو چې ایا اوسنی اداره چې د پښتنو ضد ډلې په کې واکمنې دي دې ته تیاره ده چې په واقعي مانا سره داسې جرګه راوغواړي چې په هغه کې پښتني سیمو کې سوله ټینګه او خلک د پرمختګ په لوري ګامونه پورته کړي ؟
 ځواب ښکاره دی چې اوسنی اداره به هېڅکله داسې جرګه را ونه غواړي چې نتیجه یې په پښتني سیمو کې د جګړو و درول وي. او که ښاغلی کرزی په نمایشي توګه هم وغواړي بیا هم اړ دی چې د واکمنو پا شیستي کړیو ته قناعت ورکړي چې نتایج به یې د دوی ګټو ته کوم زیان ونه رسوي بلکې سیاسي بهیر به د دوی د خوښې سره سم روان وي.په هغه وخت کې کیدای شی د جګړو د پای ته رسولو له پاره تش په نامه جرګه راوغوښتل شي.
په دې اوس ټول خلک ښه پوه شوي دي چې د سولې او ارامۍ له پاره د موجوده ادارې ټول حرکتونه یوازې او یوازې د خلکو ا و د نړیوالو د تیرایستلو د پاره دي. دا ځکه چې دا اداره د جګړې یو مهم لوری او د سولې په لاره کې ستر خنډ دی.
دا ښکاره خبره ده چې په ټولنه کې د قدرت منبع خلک دي دا خلک دي چې ټولنیز او سیاسي بدلونونه راولي . پښتنو هم د ټولنې د ځانګړي جوړښت او د پښتنو سیمې د ځمکني حالاتو له امله د ستونزو د حل له پاره لومړی کوچنی جرګې جوړې کړي او بیا خبره لویو جرګو ته رسیدلي ده.
د پورتنیو ټکو څخه ښکاره شوه چې پښتانه یوازې یو لوی خدای لري او خپلې مټې. دوی کولای شي د لوی څښتن په مرسته د ټولو دښمنانو توطېې شنډې کړي او په سیمه ا و نړی کې خپل شته والی ثابت کړي.
ددې له پاره چې دې لوړې موخې ته ورسیږي اړینه ده چې لومړی سره یو شي. پخوا به ځینو کسانو ویل چې پښتانه یو اتفاق کړی دی هغه دا چې دوی به نه سره یو کیږي . مګر دوی د هیواد تاریخ په ژوره توګه نه دی لوستی . پښتانه تل سره یو و او دي. مګر یوازې څو تنه د وطن پلورنکي هڅه کوي چې د پښتنو تر منځ د یووالی مخنیوی وکړي.
اوس شرایطو بدلون موندلی دی اوس په پښتنو کې داسې یو عام ‌‌‌ذهنیت را منځته کیږي چې جزیات یې دا دي:
• پښتانه به یو کیږي او که نه ورکیږي.
• اوسنی جګړه د پښتنو په ضد د پښتنو د له منځه وړلو د پاره یوه توطیه ده
• پښتانه باید خپله پېژندنه ( ژبه ، کلتور، دودونه ) وساتي
• پښتانه باید زده کړه وکړي، پرمختګ راولي او فقر په ټولنه کې له منځه یوسي.
• پښتانه باید یو ملي مترقي سیاسي جوړښت رامنځته کړي.
د پورتنیو موخو د عملي کولو د پاره یو زیات شمیر پښتانه روڼ اندي په دې فکر کې شوي دي چې د پښتنو په ضد د جګړې د پای ته رسولو ، د دوی په سیمه کې د پرمختګ له پاره د زمینې د برابرولو د پاره یوه پراخ سیاسي جوړښت ته اړتیا ده.
نو ځکه اړینه ده چې د جرګو د میکانیزم له لاری په پښتني ټولنه کې سیاسي یووالی رامنځته شي. او دې ته عملی جنبه ورکړل شي.
لومړی د کلیوالی جرګو له لارې خپلې ستونزې وڅيړی او د حل لارې ورته پیدا کړی.
دا ډول کلیوالي جرګې باید په هرکلي کې جوړې او وروسته د ولسوالی جرګه جوړه شي او دا بهیر په د ولایت په سویه عملی او د نوموړي ولایت پښتانه سره یو موټی شي
دا لړۍ ټول افغانستان ، پښتونخوا، بلوچستان او کراچۍ ته وغزول شي. په دې ډول ټول پښتون اولس په یوه سیاسي جوړښت کې سره راټول شي .
په دې بهیر کې پښتني ټولنه خپل طبعي مشران رامنځته کوي او دا مشران ټولنه د بري په لور رهبري کوي.
په اوسني مهال کې د داسې سیاسي جوړښت د رامنځته کیدو له پاره تر ټولو ښه شرایط برابر شوي دي.
کله چې اولس یوه خوله او یو لاس شو په هغه صورت کې خاوره په خپله یوه کیږي.
 تجربو دا ښودلی ده چې هیڅ یرغلګر ځواک نه شی کولای چې یو موټی اولس مات کړي. د پښتنو یووالی د افغانستان یووالی تضمین کوي.
د پورتنی موخې ته د رسیدو له پاره لاره د کړاوه او ستونزو ډکه ده خو په سوله او نووښت سره دې موخې ته رسیدنه ممکنه ده .
دا د افغانستان په معاصر تاریخ کې د لوی احمدشاه بابا او میرویس خان نیکه د وختونو تجربو ښه په ډاګه کړیده.