لراوبر ویب پاڼه لراوبر يو افغان – تازه خبرونه
دسنايي ادبیات انتقادی ادبیات دی دهغه په شعرونو کې ډیري طنزی ټولنیزې نیوکې نغښتي دي هغه دې طنزی ادبیاتو ته ډیره وده ورکړې ده
چون بلبل داریم برای بازی
چون گل که ببوییم برون اندازی
شمعم که چو برفروزیم بگدازی
چنگم که ز بهر زدنم میسازی
ځکه بلبل یو هغوته د بازی
لکه ګل د بویولو وروسته مو بهر غورځوی
شمع مو چې ولګو و و ژنی
چنګ یم چې دوهلو لپاره می جوړوي
هغه د خپل مهال په ناوړو دودونه او ټولنیزو باورونه نیوکې کوي او په خپلو قلندري طنزونو یې دریا ، غولونه، بخیلي، سپيتانه سره مبازره پيل کړې ده
په حاکم نظام باندې په طنزي نیوکې کې دهغه جرت بې سارې دی که څه هم ناصر خسرو له هغه نه مخکې دا کار پيل کړی اوپر حاکم نظام يې نیوکې کړي دي خو د سنایي د شعر ډول ترې مخکې دی چې دلته یې دوه – درې بیلګې راوړو
مرد هشیار در این عهد کمست
ور کسی هست بدین متهمست
و آن که بیناست درو از پی امن
راه در بسته چو جذر اصمست
رسته نزد همه کس فتنه گیاه
هر کجا بوی تف و نام نمست
هر که را بینی پر باد ز کبر
آن نه از فربهی آن از ورمست
سگ پرستان را چون دم سگان
بهر نان پشت دل و دین به خمست
فقها را غرض از خواندن فقه
حیلهی بیع و ریا و سلمست
«هوښیارسړی په دې زمانه کې دي کم
که دی هغه په دین دی متهم
هغه چې بینا دي د امن لپاره يې
تړلې لاره ده لکه جذر اصم*
هر چا ته شنه شوی دفتنې واښه
هرچیري چې د تف او نوم دی دنم
هر یو چې وینې دکبر له باد ه پلن
دانه چاغښت دی هغه دی ورم
سپي پرسته لکه دسپو لکۍ
د زړه اودین ملا يې ډوډی ته ده خم
د علما د فقه له زدکړی څخه ده موخه
غولونه، ريا ،سود اوسلم»
جذر اصم=( بی جذره عدد یا ناممکن شی ته وایی)
یا
آن تو کوری نه جهان تاریکست
آن تو کری نه سخن باریکست
گر سر این سخنت نیست برو
روی دیوار و سرت نزدیکست
« داته ړوند يې نه دنیا ده تیاره
داته کوڼ یې نه خبره ده کراره
که په دې خبرو نه پوهیږی ځه
دیوال او سر دي نژدې دي سره»
هغه د بخیلی په هکله وایي:
دیگ خواجه ز گوشت دوشیزهست
مطبخ او ز دود پاکیزهست
خواجه چون نان خورد در آن موضع
مور در آرزوی نان ریزهست
«دیګ د غوښو ډک دی د خواجه
له دوده یې پاکه ده اشپزخانه
خواجه چې ډوډۍ خوري هلته
میږی د ډوډۍ د ذرو وي په تمه »
هغه ټوله بې عمه علما، ریا کاره زاهدان له غله تر پاچا؛ له وزیره تر سپاهي؛ له دوکانداره تر بازاري غندي او د هغوی د سمون لپاره هڅه کوي.
مسلمانان مسلمانان! مسلمانی مسلمانی!
از این آئین بی دینان پشیمانی پشیمانی!
مسلمانی کنون اسمی است بر عرفی و عاداتی
دریغا کو مسلمانی دریغا کو مسلمانی؟
«مسلمانانو مسلمانانو! مسلماني مسلماني!
د دې بې دینو له دینه پښېماني پښېماني!
مسلماني اوس نوم دی د عرفو او عاداتو
هي کومه ده مسلماني هي کومه ده مسلماني ؟»
***
اي مسلمانان خلايق حال ديگر كردهاند
از سر بيحرمتي معروف منكر كردهاند
شرع را يك سو نهادستند اندر خير و شر
قول بطلميوس و جالينوس باور كردهاند
بی عالمان بيعم ل از غايت حرص و امل
خويشتن را سخره اصحاب لشكر كردهاند
خون چشم بيوگان است آن كه در وقت صبوح
مهتران دولت اندر جام و پياله كردهاند
«ای مسلمانانو! دخلکو بدل شوی کردار
له بې حرمتی يې له معروفه کړی انکار
شرع يې پرېښې یوې خواته په خیر اوشر
دبطلميوس ا و جالينوس په وینا کوي باور
دبې عمله علماو ډیر شوی تمې ، غوښتنې
ځانونه يي لښکر یانو ته سپارلی
د صبوح په مهال دکونډو د سترګو وینې
لویانو لکه دولت په جام او ساغر کې دي اچولی»
این چه قرن است اینکه در خوابند بیداران همه
وین چه دور است اینکه سر مستند هشیاران همه
«داڅه وخت دی چې ویده دی ټول بیداران
دا څه دور دی چې مست دی ټول هوشیاران »
***
هست چون مار گـَرزه سیرت دهر
ازبیرون نرم و از درون پر زهر
هيچ خودبين خدایبين نبود
مرد خودديده مرد دين نبود
«د زمانی خاصیت دی لکه دمار
دبهر پوست له دننه ډک د زهر
هیڅ خودبینه خدای بین کیدای نشي
خود بین سړی دین بین کیدای نشي»
***
شد راستی خیانت و شد زیرکی سفه
شد دوستی عداوت و شد مردمی جفا
«رندی ښه کار، خیانت شو رښتیا
دوستی دښمنی شوه او عامه جفا»
***
گشتهست باژگونه همه رسمهای خلق
زین عالم نبهره و گردون بیوفا
«ټول دودونه د خلکو شوه چپه
نشته د دنیا وفا او د خلکو ګټه »
***
خادمانند نامشان كافور
ليك رخشان سيهتر از عنبر
نوم به يي کافور کښېږدی
خو څیره يی توره تر عنبره
هغه دلته بیا د طنزی نیوکی پر ځای په طنز سره پند او نصیحت کوي. لکه :
منسوخ شد مروت و معدوم شد وفا
زین هر دو مانده نام چو سیمرغ و کیمیا
«مړانه منسوخه او ورکه شوه وفا
ددی دواړه نوم پاته دی لکه سیمرغ او کیمیا»
***
خرمن خود را بهدست خويشتن سوزيم ما
كرم پيله هم بهدست خويشتن دوزد كفن
«موږ په خپلو لاسو سوځو خپل خرمن
د ورېښمو چنجی خپله ګنډي خپل کفن»
***
خور اندک فزون کند حلمت
خور بسیار کم کند علمت
«لږ خوړ ل خاکساری ډیروی
ډیر خوړل پوه کموي»
***
در دهاندار تا بود دندان
چون گرانی كند بكن دندان
دوستان را بهگاه سود و زيان
بتوان ديد و آزمود توان
دوست گرچه دوصد، دويار بود
دشمن ار چه يكی، هـزار بود
تر هغه «په خوله کې ساته غاښونه
که يې درد کاوه ويي باسه
په مهال دګټي او زیان
ګوره او آزمایه دوستان
دوستان که څه دوه سوه ،دوه یې وی یاران
دښمن که یو وي شمیره يي هزاران»
***
در بند بود رخ همه از اسب و پیاده
هر چند همه نطع بود جایگه رخ
رخ هر وخت بندي وي دآس او پياده
که څه په تخته کې تلای شی هره خانه
نوربیا
