اينك بعد از گذشت فراز و نشیب های زیاد بالآخره حزب مردم پاکستان توانست، با احراز پست ریاست جمهوری، حاکمیت مطلق نسبی را در این به دست گیرند. با انتخاب زرداری به عنوان رییس جمهور جدید پاکستان، اکنون قوای دو گانه ( اجراءییه و مقننه) تقریبا به صورت کل در حیطۀ قلمرو قدرت حزب مردم قرار داشته و این حزب در تلاش است، تا سرانجام با رسوخ در قوۀ قضاییۀ این کشور نیز، حاکمیت را به طور کامل در این کشور از آن خود سازد.
پاکستان کشوري که شاهد سرنگوني رهبرانش به طريق مختلف از اعدام گرفته تا ترور بوده است، در ميان تمامي سناريوهايي که سال گذشته با بازگشت بينظير بوتو به کشور پس از هشت سال تبعيد شکل گرفت، سناريوي انتخاب آصف¬علي زرداري به عنوان ریيس جمهور وجود نداشت.
سال پار بر اساس توافق واشنگتن و لندن، انتظار بر اين بود که بوتو دردورۀ رياست جمهوري پرويز مشرف، صدراعظم شود و اين مسأله بتواند مانع از حرکت طالبان به سمت افغانستان گردد. اما اکنون با گذشت کمتر از يازده ماه از اين پيش¬بيني، نه بوتو و نه مشرف ديگر در صحنه نيستند، يکي به طور تأسف باري کشته و ديگري به گونۀ تحقيرآميزي مجبور به استعفاء شد. با این حال، زرداري در دسمبر گذشته که بوتو ترور شد، در گفتگو با خبرنگاران گفته بود، علاقه¬یی به احراز سمتی ندارد.
تحليلگران سياسي مي¬گويند، يک سال قبل هيچکس تصور نمي¬کرد، زرداري رییس جمهور شود. اما در انتخابات ماه فبروری زماني که حزب مردم پاکستان به عنوان بزرگترين حزب سر بدرآورد، زرداري تصميم گرفت، از پشت صحنه بيرون آيد. در روزهاي سرنگوني مشرف وي را تهديد به استيضاح کرد و توافقي را که با نواز شريف صدراعظم سابق، کرده بود، زير پا گذاشت و خود را نامزد کرد. شمار ديگری مي¬گويند، رياست جمهوري، سمتي در دولت پاکستان است که نيازي به فاش کردن دارايي¬هاي شخصي ندارد. مقام¬های سويس ميليون¬ها دالر از ثروت زرداري را که در سال 1997- 1999 مسدود کرده بود، آزاد کرد. سويس در پي ادعاي مسوولان پاکستان در مورد حق حساب¬هاي وي از قراردادهاي دولتي، دارايي هاي وي را مسدود کرده بود. زرداري که خود را ملوث به فساد نمي¬داند، رسیدنش را به سمت رياست جمهوري به تلافي ترور بينظير بوتو مي¬داند و تأکید مي¬کند، اين تنها راهي است که دولت تحت رهبري حزب مردم پاکستان مي¬تواند در قدرت و نه تنها بر مسند کار باشد. بر اساس اصلاحيه قانون اساسي پاکستان رییس جمهور اين کشور، قدرت برکناري دولت را دارد.
چالش ها و نگرانی ها:
کارشناسان مي¬گويند، رییس جمهور جديد به مقابله با چالش¬هاي مهمي از جمله خشونت¬هاي ستيزه¬جويانه، سروسامان دادن به اقتصاد در بحران پاکستان، کشمکش¬های قدرت و اختلاف¬های درونی، مواجه خواهد بود که هرکدام آنرا بادرنظرداشت اهمیت آنها، قرار ذیل به بررسی می¬گیریم:
الف – چالش های اقتصادی:
با توجه به اقتصاد درحال رکود پاکستان و بحران های دیگری از این قبیل، اکنون آصف¬علي زرداري بايد تصميم بگيرد که آیا زمان براي رويارويي با نوازشريف رقيب ديرينۀ خود و دامن زدن به بي¬ثباتي در پاکستان مناسب است يا اينکه بايد در جهت تلاش براي سرو سامان بخشیدن و تقويت اقتصاد اين کشور، گام بردارد.
مردم پاکستان هم اکنون با انبوهی از مشکل های اقتصادی همانند قیمتی بی سابقه مواد غذایی، سوخت و…. دست و پنجه نرم می کنند، هم اکنون قيمت گاز طبيعي براي استفاده در پخت و پز غذا در خانهها تا 30 درصد افزايش يافته است. قيمت گندم، که از مواد اولیۀ اساسي كشور می باشد، از نوامبر سال 2007 تاكنون 20، درصد افزايش داشته است. این در حالی است که به خاطر پیشگیری و کنترول این بحران هیچگونه اقدامی روی دست نیست.
بر اساس نتايج يك نظرسنجي در ماه جون، 86 درصد از مردم پاكستان براي خريد روزانۀ آرد مشكل دارند و دولت را مقصر ناتواني خود را در پرداخت قيمت آن ميدانند.
عدۀ زیادی از مردم به این عقیده اند که دولت غير نظامي پاكستان به اندازه¬یی ناکاراست که تاکنون هیچ کاری را به خاطر بهبود وضعیت اقتصادی کشور انجام نداده است؛ حتا بیشتر مردم از عملکردها ناموزون حکومت فعلی مایوس شده اند.
سرمايهگذاران در حال فرار از پاكستان هستند و ارزش روپيۀ اين كشور در برابر دالر به پايينترین حد خود تا كنون رسيده است.
بنابراین، اگر درگيري¬هاي سياسي در پاکستان باز هم توجۀ دولتی را که زرداری رییس جمهور آن است، از سروسامان دادن به وضع اقتصادي اين کشور منحرف کند و دولت نتواند اقتصاد را تقويت کند، در آنصورت، قرضه¬دهنده¬گان بين¬المللي، تمايلي به واگذاري ميلياردها دالر به اين کشور نشان نخواهند داد.
ب – کشمکش بر سر قدرت:
يک کشمکش قدرت جديد در پاکستان آخرين چيزي است که غرب شاهد آن در اين کشور مسلمان مجهز به تسليحات هستوی است، کشوري که حمايت آن، در شکست شبکۀ القاعده و کمک به سازمان ناتو در برقراري ثبات در افغانستان، ضروري است.
تحليلگران از آن بيم دارند که خصومت¬هاي گذشته، منجر به تشديد ناآرامي¬ها در پاکستان شود. اردشير کواسجي از مقاله نويسان برجسته روزنامۀ « داون » پاکستان می¬گوید، اگر زرداري و ديگران در فکر انتقامجويي از يکديگر باشند، اين بازي پيش از آنکه آغاز شود، با شکست رو به رو خواهد شد.
از سوی دیگر، نحوۀ برخورد زرداري با مسألۀ احياي قضات برکنار شدۀ پاکستان به دست پرويز مشرف و بازگشت آنان به پست¬هاي سابق شان، مي¬تواند به اعتبار زرداري کمک کند.
ج – اختلاف های درونی:
اختلاف¬هاي داخلي در دولت پاکستان و نبود رويۀ واحد، از چالش¬های جدي دیگری براي رییس جمهور جديد اين کشور است.
آصف¬علي زردراي رییس جمهور جديد پاکستان براي استقرار ثبات در کشورش مسير طولاني پيشروي دارد. نيل به اين هدف، مستلزم طرزالعمل واحد همه احزاب سياسي پاکستان است. فشارهاي زيادي بر آصف¬علي زرداري براي پرداختن به مشکل¬های اقتصادي کشور و افزايش خشونت¬ها و ناآرامي¬ها وارد است. وجود اختلاف¬هاي شديد در دولت پاکستان سبب شده است، دست يافتن زرداري به اين اهداف، بيش از پيش دشوار شود. به هرحال، زرداري در موقعيتي قرار گرفته است که مي¬تواند توان خود را براي بهبود وضعيت پاکستان، ثابت کند. در همین حال، انتخاب زرداري به عنوان رییس جمهور پاکستان با اختلاف نظرهاي شديدي در بين طايفۀ بوتو نیز همراه بوده است و بسياري از اين افراد، درمورد اين انتخاب، ابراز نگراني کرده اند. مردمان قبیلۀ بوتو از انتقال قدرت حزبی و بالآخره حکومتی از خاندان بوتو به زرداری، نگران اند. آنان به این باور اند، که زرداری در پی قتل بوتو، در تلاش است، تا سیادت حزب مردم را به دست گرفته و این مرتبه با سهم گیری فعال در بازی های قدرت در این کشور، وارد صحنه شود.
د – فعالیت طالبان و آیندۀ دموکراسی:
فعاليت طالبان در پاکستان و ناآرامي¬هاي ناشي از اقدام¬های اين گروه، چالش داخلي¬یی براي زرداري است. زرداري نخستين رییس جمهور غيرنظامي پاکستان در قرن 21 است که بر استقرار دموکراسي بر کشورش و پاسخگو بودن در مقابل پارلمان تأکید دارد، اما سوال مطرح اين است که آیا وي، به وعده¬هاي خود عمل خواهد کرد و در قانون اساسي تغييراتي به وجود خواهد آورد، تا از اختيارات گستردۀ رییس جمهور کاسته شود. زرداري بايد براي موفقيت در سمت جديدش حمايت همه گروه¬ها و جناح¬هاي سياسي کشورش را جلب کند. سران غيرنظامي پاکستان وضعيت شکننده¬یی داشته اند. آصف¬علي زرداري بايد تلاش کند، ميان سياستمداران و نظاميان وحدت رويه و هماهنگي به وجود آورد، تا منافع ملي پاکستان محقق شود.
به گفتۀ تحليلگران آصف¬علي زرداري رییس جمهور منتخب پاکستان، با فشارهاي فزايندۀ نظاميان که بيش از 61 سال، نقش کليدي¬یی در اين کشور، ايفاء مي¬کنند، مواجه خواهد شد. نظاميان در پاکستان که تنها قدرت نظامي هستوی جهان اسلام است، نقش عمده¬یی ايفاء مي¬کنند، جنرالان حدود 30 سال قدرت را در اين کشور در دست داشته اند.
مخالفان دولت به چه می¬اندیشند:
اما اینکه مخالفان به چه می¬اندیشند، باید گفت که این دسته، دیروز اعلام کردند، آصف¬علي زرداري، رییس جمهور منتخب پاکستان بايد حاکميت پارلمان اين کشور را بازگرداند و تغييرات جنجالي صورت گرفته در قانون اساسي اين کشور را تحت حکومت نظامي پاکستان، لغو کند.
درخواست حزب نواز شريف صدراعظم اسبق پاکستان در آستانۀ برگزاري مراسم سوگند زرداري در روز سه شنبه بيان شد.
در شرایطی که در دوران پرویز مشرف قدرت رئیس جمهور افزایش یافت، حزب مسلم لیگ شاخه نواز خواستار بازگشت قدرت به پارلمان شده و ریاست جمهوری را مقامی تشریفاتی دانست که البته این اولین آزمون زرداری به عنوان رئیس جمهور انتقال قدرت به پارلمان است.
همچنین این حزب، به عنوان قطب عمدۀ مخالف، در کنار کاهش قدرت رئیس جمهور خواستار بازگشت به کار قضات عزل شده در دوران ریاست جمهوری مشرف است.
با اصلاح قانون اساسی پاکستان و افزایش اختیارات رئیس جمهور در دوران مشرف، به این مقام قدرت انحلال پارلمان و دولت هم داده شد.
احسن اقبال، يکي از وزراي سابق دولت پاکستان و از شخصيت¬هاي برجستۀ حزب شريف در این زمینه می گوید” سياسي کردن مسند رياست جمهوري انتقادي است که به مشرف وارد بود.” او می افزاید: ” بر اساس قانون اساسي پاکستان، رییس جمهور يک سمت تشريفاتي است و صدراعظم قدرت واقعي را دارد.”
در خلاصه حزب مسلم نواز اکنون که بازی قدرت ظاهرا در مراحل پایانی قرار دارد، به این می اندیشد، اگر مرکزيت قدرت در پاکستان در اختيار رياست جمهوري باشد، دوگانه¬گي همچون دوران مشرف وجود خواهد داشت. او بايد اين اختيارات را واگذار کند و موضع سياسي¬اش را به صورت فوری، کنار گذارد.
واکنش ها:
به دنبال انتخاب آصف علی زرداری به عنوان رییس جمهور پاکستان، منموهن سينگ صدراعظم هند پریروز در پيام تبريکی خود به آصف¬علي زرداري رییس جمهور منتخب پاکستان، از ارادۀ سياسي هند براي همکاري با زرداري خبر داد.
سينگ در پيام خود همچنين اعلام کرد، دولت و مردم هند خواستار روابط، همکاري و دوستي نزديک بين دو کشور هستند.
هند و پاکستان که دو کشور همسايه داراي تسليحات هستوی اند، از زمان استقلال شان از حاکميت بریتانیا در سال 1947 روابط متشنجی داشته و سه دوره با يکديگر جنگيده اند.
اين دو کشور اکنون درحال گفتگو براي حل و فصل اختلاف¬ها برسر منطقۀ مورد مناقشه کشمير هستند.
دولت افغانستان نیز روز يکشنبه اعلام کرد، آصف¬علي زرداري رییس جمهور منتخب پاکستان از حامد کرزي رییس جهمور افغانستان دعوت کرده است، تا در مراسم تحليف وي که قرار است، هفتۀ آينده برگزار شود، شرکت کند.
دفتر رياست جمهوري افغانستان در بيانيه¬یی اعلام کرد، کرزي در تماس تیلفوني با زرداري پيروزي وي را در انتخابات رياست جمهوري پاکستان، تبريک گفت.
در اين بيانيه، همچنين آمده است، زرداري نيز از کرزي دعوت کرد، تا براي شرکت در مراسم اداي سوگند وي که قرار است به زودي در اسلام¬آباد برگزار شود، شرکت کند.
کرزي و پرويز مشرف رییس جمهور سابق پاکستان از روابط گرمي برخوردار نبودند؛ زيرا دولت افغانستان، مقام¬های پاکستان را متهم مي¬کند، در جلوگيري از عبور شبه نظاميان از مرز پاکستان، اقدام¬های کافي را انجام نمي¬دهند.
کرزي که گفته مي شود، از روابط خوبي با بينظير بوتو صدراعظم سابق و فقيد پاکستان برخوردار بود، ابراز اميدواري کرده است، روابط بين دو کشور تقويت شود.
نيکلا سارکوزي رییس جمهور فرانسه که کشورش رياست اتحاديۀ اروپا را بر عهده دارد، ضمن تبريک به آصف¬علي زرداري به مناسبت انتخاب وي به رياست جمهوري پاکستان، از وي دعوت کرد، از فرانسه ديدار کند.
سارکوزي همچنين خواستار تحکيم روابط دو کشور در خصوص مقابله با تروریزم شد. نامبرده، با ارسال يادداشتي به همتاي پاکستاني خود ابراز اميدواري کرد، گفتگوها و همکاري¬هاي سياسي ميان اسلام¬آباد و پاريس تحکيم يابد. وي تأکید کرد، پاکستان يکي از شرکاي اصلي فرانسه است.
در واشنگتن گوردون جاندرو سخنگوي کاخ سفيد گفت: جورج بوش رییس جمهوري امريکا منتظر همکاري با زرداري، گيلاني صدراعظم و دولت پاکستان در مورد موضوعات مورد علاقۀ دو کشور است.
مسایل مورد علاقۀ پاکستان و امريکا عبارت است از، مبارزه با تروریزم و برقراري اقتصادي با ثبات و امن در پاکستان.
دولت بریتانیا که پاکستان 61 سال پيش از اين، استقلال خود را از اين کشور بدست آورد، قول همکاري نزديک با زرداري براي بهبود ثبات و مبارزه با خطر مشترک افراطي¬گري خشونت آميز در اين کشور را که يکي از متحدان اصلي غرب است، ارایه کرد.
ديويد ميلي بند وزير امور خارجۀ بریتانیا در بيانيه¬یی که چند ساعت پس از رأي نماينده¬گان مجالس پاکستان به زرداري براي احزار مقام رياست جمهوري منتشر شد اعلام کرد، کشورش منتظر همکاري نزديک با زرداري براي تعميق بيشتر همکاري با پاکستان است.
احمدي نژاد رییس جمهوري ايران نيز ابراز اميدواري کرد، انتخاب زرداري به عنوان رییس جمهوري جديد پاکستان باعث گسترش روابط دو کشور شود.
رییس جمهوري ايران در بيانيه¬یی گفت: از صميم قلب انتخاب شما به عنوان رییس جمهور پاکستان را به شما، مردم و دولت پاکستان تبريک مي¬گويم.
اتحاديۀ اروپا نيز از رییس جمهور جديد پاکستان خواست براي کاهش نگراني¬ها در منطقه همکاري کند.
خوزه مانویل باروسو رییس کميسيون اروپا نيز، در بيانيه¬یی خطاب به رییس جمهور جديد پاکستان گفت: اطمينان دارم در دوران رياست جمهوري شما دولت پاکستان سياست¬هاي مناسبي را براي رويارويي با چالش¬هاي مهم اقتصادي و امنيتي پيش¬روي پاکستان در حال حاضر، در پيش خواهد گرفت.
وي در ادامه افزود، کميسيون اروپا براي مقابله با اين چالش¬ها به دولت پاکستان، کمک خواهد کرد.
در همین حال، روزنامۀ پاکستانی داون اعلام کرد: رییس جمهور جدید پاکستان باید این اطمینان را به مردم بدهد که وی رهبری دموکراتیک خواهد بود و با گذشتۀ خود، قطع رابطه کرده است.
این روزنامه ادامه داده است، پاکستان رؤسای جمهور جنجال برانگیز زیادی را در تاریخ خود تجربه کرده است، اما هیچ کدام به اندازۀ زرداری جنجال برانگیز نبوده اند.
این روزنامه انگلیسی زبان پاکستان، همچنین خواستار کاهش اختیارات رییس جمهور شد و انجام آنرا عامل افزایش اعتبار زرداری دانست. اختیارات رییس جمهور در زمان پرویز مشرف، رییس جمهور پیشین این کشور افزایش یافت و رییس جمهور قادر به انحلال پارلمان شد.
روزنامۀ نیوز پاکستان هم در واکنش به انتخاب زرداری نوشت: وی لازم است چهره¬یی را که در میان مردم به عنوان یک سیاستمدار فریبکار وجود دارد، با در پیش گرفتن رویۀ جدیدی، برطرف کند.
این روزنامه، زرداری را با چالش¬های بزرگی چون دفاع از تمامیت ارضی پاکستان و همچنین بحران اقتصادی فراگیر رو به رو دانست.
امریکا و پاکستان جدید:
یکی از مراکز پژوهشی غرب با تأکید بر لزوم استفاده از ” استراتیژی متوازن” در تعامل امریکا با پاکستان که آنرا پس از انتخاب زرداری به عنوان رییس جمهور ” پاکستان جدید ” نامید، توصیه¬هایی را نیز به رییس جمهور آیندۀ امریکا، ارایه کرد.
موسسۀ صلح کارنگی در تحلیلی نوشت، رییس جمهور آیندۀ امریکا باید یک استراتیژی متوازن را در قبال پاکستان دنبال کند، استراتیژی¬یی که همزمان دولت غیرنظامی را – به عنوان بهترین امید برای ثبات طولانی¬مدت پاکستان- بدون بی¬توجهی به اردو، تقویت می¬کند.
” آشلی تلیس” نویسندۀ این مطلب خاطر نشان کرده است: در حالیکه حمایت محکم امریکا از دولت غیرنظامی پاکستان، خطر تضعیف همکاری نظامی در تلاش¬های امریکا برای مقابله با تروریزم را در پی دارد، به رسمیت شناختن اردو به عنوان محور مهم قدرت، وضعیت کنونی را تقویت می¬کند؛ وضعیتی که موجب شد مرز افغانستان و پاکستان به پناهگاهی برای سازمان¬های تروریستی تبدیل شود. مدیریت این مسأله، کار دشواری و در عین حال، لازم برای مؤفقیت تعامل امریکا با پاکستان است.
نویسنده توصیه هایی را به رییس جمهور آیندۀ امریکا در تعامل با پاکستان ارائه کرده است که عبارت از:
در زمینه حکومت:
* به صورت مرتب با دولت دموکراتیک پاکستان، به عنوان قدرت اول کار کند؛
* در سیاست احزاب میانجیگری نکند و به جای آن، از تقویت دیگر نهادهای سیاسی از جمله بوروکراسی، قضایی، جامعۀ مدنی و مجمع¬ها حمایت کند؛
* رییس جدید کاخ سفید، کمک امریکا برای آموزش عمومی پاکستان را افزایش دهد؛ زیرا بهترین ابزار علیه افراطی¬گری مذهبی است.
در زمینه عملیات نظامی:
* به طور محرمانه، اما با صراحت اعلام کند که اردو و سرویس¬های استخباراتی پاکستان باید همه روابط خود با گروه¬های تروریستی را قطع کنند و همچنین پیشنهاد همکاری دفاعی در بدل آن را مطرح کند؛
* به دولت پاکستان در ایجاد یک شورای امنیت ملی برای آشتی منافع امنیتی در حال رقابت کمک کند؛
* کمک امنیتی را در اولویت قرار دهد که تأکیدی بر جمع آوری استخبارات و حرکت تکتیکی است؛
* در ابتکار عمل¬هایی سرمایه گذاری کند که پولیس محلی را تقویت می¬کند.
در زمینۀ روابط منطقه¬یی:
* بر عزم و ارادۀ امریکا در حفظ حضور طولانی¬مدت در پاکستان تأکید کند؛
* آشتی و همکاری روزافزون اقتصادی بین هند و پاکستان را تشویق کند؛ زیرا رقابت بین این دو، ثبات منطقه¬یی و توسعۀ اقتصادی را تهدید و اردوی پاکستان را بسیار تقویت می¬کند.
تلیس نتیجه¬گیری کرده است، حتا اگر اسلام¬آباد بخواهد بر مشکل¬های فوری مربوط به تروریزم غلبه کند، تغییر دایمی در پاکستان چندین دهه طول می¬کشد. در نتیجه، اگر روند اوضاع در پاکستان، به طرف یک حکومت خوب، سیاست مسوولانه خارجی و استراتیژیک و دیگر موارد پیش رود، امریکا باید در این مسیر، صبور و راضی باشد.