دریو ختیځو ولایتونو ته د پوهنیز سفر راپورتاژ

د 1390 د سلواغې د 11 څخه تر 13 نیټې پورې

د 1390 کال د سلواغې په 11 نیټه د افغانستان د پوهنې وزیر او ورسره پلاوي د هیواد دریو ختیځو ولایتونو لکه ننګرهار، کنړ او لغمان ته یو درې ورځنی پوهنیز سفر وکړ او د خپل سفر په ترځ کې یې د 3 بابه ښوونیزو موسساتو د بنسټ د ډبرو ایښودلو او ګټې اخیستنې ته د یو باب جومات او ګڼو تعلیمي ودانیو د سپارلو سربیره د همدې ولایتونو د باغباني او علیشنګ په ښارګوټیو کې بې سرپناه ښوونکو ته د هستوګنې 626 نمرې ځمکه توزیع او د ننګرهار د مرکزي دارالعلوم، د استقلال په لیسه کې د ښوونکو له روزنیزو کورس، د کنړ د څاګي د لیسې، څوکۍ د دارالعلوم او د لغمان د ښوونیزو موسساتو څخه هم لیدنه وکړه.

د پوهنې وزیر او ورسره پلاوي د ننګرهار د پوهنې د ریاست د نوې ودانۍ د کار بهیر په کتلو سربیره په ننګرهار، کنړ او لغمان کې د ښوونکو او د پوهنې د منسوبینو وړاندیزونه او ستونزې واوریدې او د همدې ولایتونو د پوهنې بهیر یې له نږدې څخه وکوت. د پوهنې وزیر ښاغلي فاروق وردګ د خپل سفر په ترځ کې د ننګرهار له  والي ښاغلي ګل آغا شیرزي، د کنړ له والي ښاغلي سید فضل الله واحدي او د لغمان له والي ښاغلي اقبال عزیزي سره پر ملاقاتونو سربیره د درې ګونو یاد شوو ولایتونو د ولایتي او محلي شوراګانو له استازو، دولتي اراکینو او یو زیات شمیر علمای کرامو، قومي مشرانو، مخورو، ښوونکو، زده کوونکو او د پوهنې له مینه والو سره هم لیده کاته وکړل او په اړوندو ولایتونو کې یې د پوهنې د بهیر د پياوړتیا په موخه خپلې لارښوونې او نظریات ورسره شریک او د دې بهیر په وړاندې یې شته ستونزو او ګواښونو ته حل لارې و لټولې.

ننګرهار، لغمان او کنړ ولایتونو د سفر په لړ کې د پوهنې د وزیر په ویاړ ګڼې غونډې جوړې شوې وې چې هغه کې د اړوندو سیمو پر علمای کرامو، قومي مشرانو، دولتي اراکینو ښوونکو او زده کوونکو سربیره د پوهنې د ستر کاروان زرګونو مینه والو ګډون کړی وو. د پوهنې وزیر ښاغلي فاروق وردګ د ګڼو ویناوو په ترځ کې د اسلام د سپیڅلي دین له نظره د علم اهمیت څرګند او په ټولنیز پرمختګ کې یې د دې مهم او ښکلي جوهر دریځ په ډاګه کړ. د پوهنې وزیر د خپلو ویناوو په لړ کې د اړوندو سیمو مشران او ځوانان د پوهنې په ډګر کې مثبتې سیالۍ ته و هڅول، د پوهنې په برخه کې یې د اړوندو سیمو د بریالیبونو او د هغه پر وړاندې موجودو ګواښونو ته په اشارې سربیره د یاد شوو ولایتونو وګړو ته په پوهنیزو چارو کې د هر اړخیز ملاتړ ژمنه وکړه.

د اړوندو ولایتونو چارواکو، سیمه ایزو مشرانو، علمای کرامو او د پوهنې مسوولینو له خوا د پوهنې وزیر او ملګري پلاوي ته په ښه راغلاست سربیره د خپلو ویناوو په ترځ کې دا ډاډ څرګند کړ چې دوی به په دې لاره کې له هیڅ راز هڅو او سرښندنو څخه ډه ډه و نه کړي څو زموږ هیواد، سیمه او وګړي د پوهنیزې سیالۍ په ډګر کې له نورې نړۍ څخه وروسته پاتې نه شي.

باید وویل شي چې همدا اوس په ننګرهار، کنړ او لغمان ولایتونو کې د پوهنې بهیر په ډاډمنه توګه پر مخ روان دی چې یو لنډ انځور یې د پوهنې د وزیر او سیمه ایزو چارواکو د ویناوو په استناد د ګرانو لوستونکو مخې ته ایښودل کیږي.

اول: د ننګرهار ولایت
د ننګرهار په ولایت کې جمعاً 785 بابه پوهنیزې موسسې فعالې دي، چې په هغه کې 608,035 تنه زده کوونکي د 12,528 ښوونکو له خوا تعلیم ترلاسه کوي. په 1390 کال کې په دې ولایت کې 12,436 تنه په دولسمو ټولګیو کې زده کړه کوي، دا په داسې حال کې ده چې په 1389 کال کې له دولسمو ټولګيو څخه د دې ولایت د فارغانو شمیر 9,370 تنه وو.
د 1385 څخه را پدیخوا د پوهنې وزارت په ننګرهار ولایت کې د 14,593,710 میلیونو ډالرو په ارزښت 330 عمراني پروژې تر لاس لاندې نیولې چې 280 پروژې تکمیل، 31 پروژې تر کار لاندې او 19 په تدارکاتي مراحلو کې دي.  خو له دې سره سره د تشکیل کموالی، د ثانوي دورې لپاره پر وخت د کتابونو نه رسیدل او د 340 بابه تعلیمي موسساتو لپاره د تعمیرونو او مصئون تعلیمي ماحول نشتوالی د ننګرهار د پوهنې د بهیر له عمده ستونزو څخه ګڼل کیږي.

دویم: د کنړ ولایت
د کنړ په ولایت کې جمعاً 444 بابه ښوونیزې موسسې فعالې دي، چې په هغه کې 162,314 تنه زده کوونکي د 3,760 ښوونکو له خوا زده کړه ترلاسه کوي. په 1390 کال کې له دولسم ټولګي څخه د کنړ ولایت  د سړو سیمو د فارغانو شمیر 2,302 تنه او همدا اوس د دې ولایت د تودو سیمو د دولسمو ټولګیو د زده کوونکو شمیر 3,247 تنه دی.
د 1385 څخه را پدیخوا د پوهنې وزارت په دې ولایت کې د 20,037,530 میلیونو ډالرو په ارزښت 203 عمراني پروژې تر لاس لاندې نیولې چې 95 پروژې تکمیل، 74 پروژې تر کار لاندې او 34 پروژې په تدارکاتي مراحلو کې دي. خو په همدې ولایت کې د ښوونکو د ښارګوټو لپاره د ځمکې او د 153 بابه تعلیمي موسساتو لپاره د تعمیرونو او مصئون تعلیمي ماحول نشتوالی د پوهنې د بهیر له جدي ستونزو څخه ګڼل کیږي.

دریم: د لغمان ولایت
د لغمان په ولایت کې ټولټال 273 بابه ښوونیزې موسسې فعالې دي، چې په هغه کې 232,861 تنه زده کوونکي د 3,855 ښوونکو له خوا تعلیم ترلاسه کوي.  په 1390 کال کې د لغمان په ولایت کې 2,881 د دولسم ټولګي زده کوونکي په زده کړه بوخت دي او په 1389 کال کې له دولسم ټولګي څخه د دې ولایت د فارغانو شمیر 3,153 تنه وو.
د 1385 څخه را پدیخوا د پوهنې وزارت په دې ولایت کې د 7,584,766 میلیونو ډالرو په ارزښت 141 عمراني پروژې تر لاس لاندې نیولې چې 75 پروژې تکمیل، 52 پروژې تر کار لاندې او 14 پروژې په تدارکاتي مراحلو کې دي. خو د دې سره سره په همدې ولایت کې د تشکیل کموالی، د ثانوي دورې لپاره پر وخت د کتابونو نه رسیدل او د 72 بابه تعلیمي موسساتو لپاره د تعمیرونو او مصئون تعلیمي ماحول نشتوالی د لغمان د پوهنې د بهیر له عمده ستونزو څخه ګڼل کیږي.
د هیواد د پوهنې وزیر د ملګري پلاوي په ملتیا، د ځمکې له لارې دریو ختیځو ولایتونو د سفر کولو، د پوهنې د  بهیر د کتلو او په ګڼو پوهنیزو مناسبتونو کې له ګډون وروسته د 1390 کال د سلواغې د میاشتې په 13 نیټه بیرته کابل ته ستون شو.
له نیکه مرغه په 1390 کال کې د هیواد د پوهنې په نظام کې 14,607 بابه ښوونیزې موسسې فعالې دي چې 50% یې مصئون روزنیز ماحول یا تعمیرونو څخه برخمنې دي او په هغه کې 8.4 میلیونه زده کوونکي، طالب العلمان او محصلین د 39% اناثو په شمول د 192,581 مدرسینو، استادانو او ښوونکو له خوا په زده کړه بوخت دي.