مواد نفتی مناطق سرحدی افغانستان

به ارتباط مصاحبه ى وزير معادن وصنايع  در مورد  فاده بعضى كشورها از مواد نفتى مناطق سرحدی افغانستان

شاغلى وحيد الله شهرانى وزير جوان معادن و صنايع كشور طى مصاحبه ى با روزنامه ى وزين آرمان ملى صحبت هاى جالبى دارد كه درين نبشته به ان پرداخته ميشود.

تقريباً سه ماه قبل اداره ى مركزى سروى جيولوجيك وپنتاگون ايالات متحده امريكا غوغاى به راه انداخت كه به اساس عكس بردارى و سروى ها ى هوايى متخصصين انها در افغانستان، در حدود يك تريليون دالر معادن قابل استخراج وجود دارد. يك هفته بعد از شروع تبليغات فوق وزير معادن و صنايع كشور طى يك كنفرانس مطبوعاتى اعلام نمود كه اين معادن بيش از سه تريليون دالر ارزش دارد!

 در مقدمه ى مصاحبه ى فعلى شاغلى وزير با روزنامه ى ارمان ملى يك نكته دگر نيز افزود شده و ان اينكه از كل مساحت و حدود جغرافياى كشور تا كنون تنها بر سى فيصد اراضى ان تحقيق و تحبس صورت گرفته است. تحقيق درسى فيصد اراضى نشان ميدهد كه ارزش معادن اين ساحه ى افغانستان به سه تريليون دالر ميرسد.

طوريكه ديده مى شود، موضوع تحقيق و تحبس سى فيصد اراضى براى بار اول در اين نبشته ذكر شده . در حاليكه قبلاً گفته ميشد كه اين سروى تقريباً در بسيارى از ساحه جغرافياى افغانستان صورت گرفته ولى قيمت سه تريليون دالر فرضى است كه توسط وزارت معادن و صنايع كشور مطرح شده، در حاليكه مقامات امريكايى اين مبلغ را يك تريليون اعلام نموده بودند.

در مقالات تحقيقى ايكه بعداً نويسنده گان متخصص و مسلكى افغانستان مانند پروفيسور نظر زوى، پوهنمل نوزادى و دگران به ارتباط موجوديت ذخاير عظيم مواد معدنى در افغانستان به رشته تحرير در آورده و در سايت هاى خبرى در معرض استفاده قرار داده شد، امده است كه مشاهده ى فضايى عناصر شامل جدول مندليف در روى زمين حتماً به معناى موجوديت معادن قابل استخراج نبوده و نبايد به ان دل بست .

راقم در مقاله ى يكى از  ذوات فوق الذكر خواندم كه مثلاًً ذرات طلا در يك ساحه ى وسيع در خشش دارد، حالا كسيكه اين درخشش ذرات زرد رنگ طلا را در مقابل شعاع افتاب از يك فاصله ى دور مى بيند، نبايد حكم كند كه اينجا يك معدن طلا وجود دارد. مثلاً ممكن است كه در يك ساحه ى وسيع هموار يا كوهى يك چند كيلو طلا بطور ذرات پراگنده وجود داشته باشد كه استخراج ان كاملاً غير اقتصادى بوده و عوايد ان نتواند مصارف خود را پوره نموده ومفاد بدست اورد.

اساتيد فوق الذكر نوشته اند كه براى تثبيت يك معدن به مطالعات بسيار زياد فنى ضرورت است تا ديده شود كه مقدار مواد، كيفيت مواد و امكانات استخراج ان چقدر عملى و مقرون به صرفه بوده و بايد در لست معادن قابل استخراج گرفته  شود.

انچه كه در مصاحبه ى شاغلى وزير معادن و صنايع جالب بنظر مى آيد همين است كه بايد در مورد ساحات ايكه در ان تحقيق و تحبس صورت گرفته، تفصيل بيشتر ارائه نموده و طريقه ى را معرفى نمايد كه اين قيمت سه تريليون دالر از ان بدست امده است.

شاغلى وزير بعدا ميگوند كه تحقيق فنى و علمى نمايانگر انست كه افغانستان از لحاظ داشتن معادن از جمله ى غنى ترين كشور هاست، مگرمردم اين كشور هيچگاهى از نعمت هاى نهفته در دل زمين وكوه هاى سرزمين شان سود نبرده اند و سالها به عنوان فقير ترين مردمان روى زمين زيست كرده، يعنى باشكم هاى گرسنه بالاى گنج خوابيده اند!

من فكر ميكنم كه كسى هم با اين فرمايشات شاغلى وزير مخالفت ندارد. درين شكى نيست كه افغانستان از نظر داشتن ذخاير عظيم مواد معدنى يكى از كشور هاى غنى جهان است

ولى تحبس ، تفحص، سروى، استخراج، پروسس، صدور و تجارت اين ذخاير عظيم به ظرفيت هاى نياز دارد كه بايد از همين حالا در دولت افغانستان، بخصوص در وزارت معادن و صنايع كشور ايجاد شده و هر روز توسعه داده شود.

شاغلى شهرانى بعدا ميگويد كه براى اولين بار انگليس ها در سال 1888 م سروى جيولوجيكى را در افغانستان انجام دادند و در سال 1890 م يعنى 120سال قبل موجوديت اهن را در ساحه ى حاجيگك در باميان كشف كردند.

درينكه انگليس ها 120 سال قبل پى معادن در افغانستان ميگشتند، هيچ شكى وجود ندارد. لشكركشى هاى قوت هاى استعمارى سده هاى گذشته به اقصاى دنيا ثابت ميسازد كه انها فقط و فقط براى اهداف دراز مدت اقتصادى و سياسى لشكر كشى ميكردند و كشور هاى دنيا را در قيد اسارت خود در مى اوردند. تاريخ سلطه استعماريون بر افريقاى سياه و غارت چند قرنه منابع معدنى و انسانى سياهان و دگران در افريقا و ساير حصص دنيا يكى از ننگين ترين فصول تواريخ كشور هاى پيشرفته ى انوقته دنيا ست. انگلستان، هالند، پرتگال، هسپانيا، ايتاليا، المان و ايالات متحده امريكا در صدر جدول اين چنين جوامع  قرار دارند!

چند سال قبل يكى از دوستان كندهارى بمن گفته بود كه به اسنادى در تاريخ هند برتانوى برخورده كه نشان ميدهد وقتى كه انگليس ها بار اول به افغانستان تجاوز نمودند، كندهار را بحيث يك نقطه ى جالب بحساب مياوردند. ان دوست عزيز ميگفت كه وقتى شما بطرف شمال شهر فعلى كندهار حركت كنيد، در دو طرف نقطه ى نيرنگى ( فيل كوه) به تونل هاى بر ميخوريد كه كار حفر ان در همان وقت و بصورت فورى توسط متخصصين معدن شناسى انگليس اغاز شده و قواى متجاوز متوقع بودند تا طلاى موجود در ساحه ى مذكور را جمع اورى نموده و به ثروت امپراطورى بيفزايند!

طلا در افغانستان وجود دارد. مردم در درياى كوكچه ذرات طلا را به سيستم زرشويى  به دست مى اورند. معادن طلاى(دره كيان) ولايت بغلان، (زركشان) ولسوالى مقر ولايت غزنى و دامنه هاى كوه هاى سمت شمال شهر كندهار از معادن روى زمين است كه ذرات ان در مقابل نور افتاب به و ضوح به چشم ديده ميشود.

تجاوز نظامى بار اول انگليس به افغانستان دو هدف بزرگ را تعقيب ميكرد: فراهم اورى امكانات تدافعى در مقابل پيشرفت احتمالى روسيه تزارى بطرف جنوب و استفاده از ذخاير مواد معدنى افغانستان . هند انوقته براى امپراطورى انگليس ها حيثيت يك مرغ طلايى را داشت، طبعاً انگليس ها ميخواستند تا در مناطق نزديك به ( مرع طلايى) نيز به تفحص پرداخته و ثروت هاى را به (لندن) انتقال دهند.

شاغلى شهرانى در اغاز مصاحبه خود به ارمان ملى ميگويد كه او و تيم كارى اش يك دورنماى كارى را براى وزارت معادن ترتيب داده اند، كارى كه در طى هشت سال گذشته صورت نگرفته بود. اين دورنما مسير حركت وزارت معادن را تعيين نموده و لايحه ى وظايف مطروحه ى ان ها، توجه ى وزارت را به چهار نكته خلاصه ميسازد:

1-  جمع اورى معلومات جيولوجيكى در باره معادن

2- ساختن پاليسى وزارت

3- فراهم اورى تسهيلات جهت سرمايه گذارى در معادن

4-  تنظيم معادن از طريق عقد قرارداد ها

شاغلى شهرانى بعداً ميگويد كه ظرف چند سال اينده در ميزان كمك هاى خارجى به افغانستان كاهش بعمل مى ايد و معادن ميتواند نگرانى هاى موجود را كاهش داده و  مصارف افغانستان را تامين كند. شاغلى وزير اين موضوع را وقتى عملى ميداند كه معادن بگونه ى درست، مثبت و فعال مديريت شود!

به ارتباط به اين موضوع ميخواهم بدانم كه چرا شهرانى صاحب دراغاز كار شان با يك گروپى از كادر هاى وزارت معادن وصنايع كشور به مخالفت پرداخت ايا ايشان ميخواستند كه وزارت را مانند يك انجوى شخصى اداره كنند و يا گروپ مخالف نظريات غير عملى ارائه مينمود و مانع تاسيس اداره ى ( درست، مثبت وفعال) در وزارت معادن و صنايع كشور ميشد؟

جواب مفصل و مقنع جناب وزير به سوالاتى پاسخ خواهد داد كه در انظار عامه وجود دارد و كشمكش در كادر رهبرى وزارت را به نفع كشور نمى بينند. شاغلى شهرانى يك وزير جوان است ولى معدن شناس مسلكى و تحصيل نيافته نميباشد و ممكن است كه در گروپ مخالف شاغلى وزير نيز كسانى باشند كه به افغانستان و مسلك خود صادق باشند و ميخواهند كه وزارت معادن و صنايع كشور بيشتر از پيش فعال شده و مردم افغانستان را از حالتى نجات دهند كه باشكم گرسنه روى گنجينه هاى چند تريليون دالرى لم داده اند!

شاغلى شهرانى بعداً ميگويد كه فعلاً كارى هاى عملى را در مناطقى اغاز كرده اند كه امنيت لازم وجود دارد. ايشان بطور مثال از واگذارى معدن بزرگ مس عينك نام برده، علاوه ميكند كه تا ماه سرطان سال اينده معدن  اهن حاجيگك را نيز طى يك داوطلبى شفاف بين المللى به كسى واگذار خواهد كرد كه منافع ملى كشور را رعايت نمايد.

شاغلى شهرانى بعداً از ذخايرنفت و گآز (نفت دوراهى حيرتان، گاز شبرغان، حوزه نفتى كتواز، حوزه ميان مزار- كندز و مثلث مزار- تاشقرغان و حيرتان) ياد كرده و اظهار اميد وارى كرده اند كه اين پروژه ها براى سرمايه گذاران خارجى جذابيت خاص خواهد داشت.

نامبرده بعداً ميگويد كه به ارتباط گاز شبرغان در طول هشت سال گذشته حرف هاى زيادى شنيده شده مگر هيچ گام عملى برداشته نشده. وى ميگويد كه حالا كار هاى در حال انجام شدن است كه ميتواند اين حوزه را بار دگر فعال سازد. احياى چاه هاى گآز جرقدوق، ترميم فابريكه كود و برق، توليد برق بيشتر،بالا بردن ظرفيت توليد كود كيمياوى، رسانيدن گاز به مستهلكين  و ايجاد يك دستگاه ى توليد برق بظرفيت 150 ميگا وات در شبرغان از پروژه هاى است كه شاغلى وزير بطور خاص به انها اشاره نموده است.

خدا نكند كه دو سه سال بعد وزير دگر معادن و صنايع كشور باز بگويد كه طى ده – يازده سال گذشته حرف هاى زيادى شنيده شده، مگر هيچ گام عملى برداشته نشده است! اميد است كه اين وزير جوان وقعاً به سكتور پرمنفعت ، اشتغال زا و توليدى كشور توجه نموده و اين سكتور را به كمك سرمايه گذاران باالقوه و بالفعل داخلى و خارجى، از حالت خمودور كود فعلى بدر اورده و به نجات ملتى كمك كند كه با شكم گرسنه روى گنجينه هاى چند تريليون دالرى خوابيده است!

احياى مجدد چاه هاى گاز جرقدوق خبر بزرگى است. فابريكه كود و برق مزارشريف بايد نوسازى مكمل شود. اين فابريكه دوره ى كار خود را پوره نموده و كاملاً استهلاك شده است. طى چند سال گذشته خصوصاً در دوره هاى تاريك حاكميت انارشيزم تنظيمى و تفنگى هاى جنگسالار از فابريكه  فقط عايد استحصال شده ولى به ترميم اساسى ان اقدام نشده است. اگر اين فابريكه ترميم نيز شود، دگر به اندازه ى سال هاى جوانى خود كود و برق توليد نموده نميتواند، لهذا بهتر است تا بفكر ضياع وقت نبود و از روى پروژه هاى كه براى پلان هفت ساله انكشاف اقتصادى، اجتماعى زمان رياست جمهورى مرحوم محمد داوود خان مطالعه شده بودند، فورى دست بكار شده و فابريكات جديد احداث نمود. افغانستان به ده ها هزار تن كود كيمياوى و صد ها هزار كيلووات برق ضرورت دارد و اين هر دو از گاز بدست امده ميتواند. اگر ما مثل شرايط فعلى به واردات كود كيمياوى و برق از خارج كشور ادامه بدهيم، در واقع به افغانستان و مردم ان جفا كرده ايم.

سروى مركز جيولوجيك ايالات متحده امريكا ميگويد كه در حوزه شبرغان هشت تريليون متر مكعب گاز وجود دارد. ذخاير نفتى اين منطقه از طرف روس ها تحقيق و از طرف امريكايى ها تاييد گرديده است. در حوزه ى ميان مزار و كندز هفت تريليون متر مكعب گاز وجود دارد و در مثلث مزار- تا شقرعان و حيرتان كلان ترين حوزه تيل تثبيت گرديده است.

با داشتن چنين امكاناتى بايد فوراً دست بكار شده و با تاسيس فابريكات تجريد سلفر از گاز، توليد گوگرد، توليد برق حرارتى، توليد كود يوريا و داى امونيم فاسفيت و ده ها مورد دگر به انكشاف اقتصادى افغانستان كمك اساسى و بنيادى نموده و مردمى را سير ساخت كه با شكم هاى گرسنه روى گنجينه هاى چند تريليون دالرى خوابيده اند!

ابراز نظر و بحث در مورد مصاحبه ى شاغلى شهرانى وزير معادن و صنايع افغانستان را در شماره  بعدى ادامه ميدهيم.