(د نـــړۍ هېنداره)همـچون ســتــارۀ

تابناکی است که باید انرا پذیرفت و سخت گرامی داشت
قسمت اول و دووم
روز چهارشنبه هشتم دسمبر ۲۰۱۴، محفلی برای رونمایی، نقد مسلکی و بزرگداشت، کتاب پنج جلدی (د نړۍ هېنداره) اثر احسان الله ارینزی، از طرف مرکز مطالعات منطقوی، اکادمی علوم افغانستان و شبکه جهانی رادیو -تلویزیون آریانا در تالار کنفرانس های مرکز رسانه ای بیات یا (BMC) برگزار گردید.
درین محفل عده ای از شخصیت های فرهنگی- پژوهشی، نویسندگان نامدار، اعضای اکادمی علوم و جمعی از جوانان دانش پژوه اشتراک ورزیره بودند.

(د نړۍ هېنداره) کتابی است در پنج جلد (آسیا، افریقا، استرالیا یا اوقیانویسه، اروپا و امریکا) که طی چهارده سال گذشته چندین بار به چاپ رسیده و بگفته مولف، از روزهای اول آمادگی برای تالیف این کتاب حالا تقریباً ۳۷ سال سپری شده است؛ کتاب اول این مجموعه آسیا در ۱۲۳۷ صفحه، استرالیا در ۴۳۰ صفحه و افریقا در ۱۲۸۰ صفحه بار آخر در سال ۲۰۱۴ چاپ شده، کار روی نوسازی و باز نویسی اروپا در حدود ۱۴۰۰ صفحه جریان دارد و امریکا در شش ماه اول سال۲۰۱۵ آماده طبع خواهد شد. این کتاب درین دوره جمعاً حدود ۶۰۰۰ صفحه خواهد داشت که به حساب کار فردی در کشور بیسابقه مینماید.
این کتاب حجیم و ضخیم ۱۴ سال گذشته به همت موسسات نشراتی (صافی) و (الاذهر) در پشاور و کابل به چاپ رسیده و امید قوی وجود دارد که در سال های آینده، به زبان های بشتو و دری، بار- بار با مواد، معلومات، ارقام و احصائیه های جدید چاپ خواهد شد و همانطوریکه مولف کتاب در محفل رونمایی و ارزیابی اظهار داشت، از یک کار فردی به کار موسساتی و مسلکی تر مبدل خواهد شد.
محفل روز چهارشنبه با گردانندگی خوشال آصفی برنامه پرداز موفق تلویزیون آریانا و تلاوت آیاتی چند از کلام الله مجید آغاز شده و بعد از محترم عبدالغفور لیوال شاعر، نویسنده، پژوهشگر و رییس مرکز مطالعات منطقوی اکادمی علوم افغانستان دعوت بعمل آمد تا بعنوان اولین سخنران محفل را آغاز نماید.
محترم غفور لیوال در آغاز مراتب سلام، و تبریکات سرمحقق ثریا پوپل رییس اکادمی علوم افغانستان و همکاران مرکز مطالعات ستراتیژیک منطقوی به مناسبت چاپ جدید (د نړۍ هېنداره) را به حاضرین تقدیم نموده، گفت که چند سال پیش که آن ها مرکز مطالعات منطقوی را تاسیس مینمودند، متاسفانه بعلت حوادث ایکه در کشور بوقوع پیوسته و کتاب و کتابخانه مورد هجوم قرار گرفته بود، کمترین منابع برای دستیابی به معلومات در مورد کشور های این منطقه، مثلاً پاکستان در دسترس نبود و کمبود جدی در زمینه احساس میشد.
محترم لیوال بعداً گفت که (د نړۍ هېنداره) در آن وقت یگانه کتابی بود که در مورد معرفی کشور های جهان به رشته تحریر در آمده و مولف آن را بدسترس کتابخانه اکادمی علوم افغانستان گذاشت.
وی گفت که این کتاب طبعاً نمی توانست تمام نیازها به معلومات در مورد کشور های منطقه و جهان را بر آورده سازد و این همان چیزی بود که مولف کاملاً با آن توافق داشت و تلاش میکرد تا با جلب توجه اهل نظر کتاب را هر چه بهتر و مکمل تر سازد.
وی گفت که وقتیکه مسله رونمایی و ارزیابی این کتاب مطرح شد، چند دوره کتاب به اساتید جغرافیه و صاحب نظران فرستاده شد، تا آن را مطالعه نموده و در مورد چگونگی آن ابراز نظر نمایند. طبعاً خواندن یک کتاب ۶۰۰۰ صفحه ای آنهم به نیت ارزیابی به وقت بیشتر نیاز دارد. تنی چند مانند آقایون محمد طاهر خدری مترجم دری این کتاب، پوهاند محمد ظریف تڼیوال استاد جغرافیای پوهنتون کابل و محب الله سپین غر رییس انستیتوت دیپلوماسی وزارت خارجه مقالات شان را ارسال نموده و یکعده خوشبختانه خود حضور دارند که بر موضوع صحبت کردند. آقای لیوال در مورد تفاوت های اشاره کرد که ماخذ مختلف در مورد یک کشور ثبت نموده و اظهار داشت که اگر به ذکر و شرح تمام این تفاوت ها پرداخته میشد، حجم کتاب اقلاً دو چند زیاد میگردید.
محترم لیوال در اخیر گفت که مجلس حاضر در واقع تلاشی است تا بین مولف کتاب و اساتید جغرافیا و اشخاص صاحب نظر رابطه ای بر قرار گردد تا چاپ های بعدی(د نړۍ هېنداره) علمی تر، مسلکی تر و جامع تر شود.
بعد، از استاد رهنورد زریاب تقاضا بعمل آمد تا به جایگاه تشریف آورده و صحبت نماید.
استاد رهنورد در آغاز گفت، احسان الله آرینزی کار بزرگ و چشمگیری انجام داده که جای چنین کار ارجناک در سرزمین ما بکلی خالی بوده است.
وی گفت که اکنون ما در جهان نوی زندگی میکنیم و ما به آثاری نیاز داریم که این جهان نو را آنچنان که لازم است بما معرفی کند و من فکر میکنم که این کار بزرگ احسان الله آرینزی همین وظیفه را خوب انجام داده است.
در واقع میشود گفت که، جای هر اثر علمی و پژوهشی درین کشور کاملاً خالی است. به سخن دگر درین شب یلدای فرهنگی که در کشور ما چیره و حاکم است، پدیدار شدن همچو اثری همچو ستارۀ تابناکی است که باید انرا پذیرفت وسخت گرامی داشت.
استاد رهنورد علاوه کرد که به باور من این مجموعۀ گرامی در واقع یک دانشنامه یا فرهنگ شناخت جهان است. دانشنامۀ ایکه ما امروز سخت به آن نیاز داریم. شما میدانید که هر چند امروز انترنت کار رسیدن به اطلاعات را آسان تر کرده، ولی هنوز هم دانشنامه های بزرگ جای خود را همچنان حفظ کرده اند.
استاد رهنورد بعداً از دانشنامه های بریتانیکا، لاروس و امریکانا یاد کرده گفت که مردم ایکه با دانش و فرهنگ سر و کار دارند، این مجموعه ها را در خانه های خود دارند.
استاد رهنورد گفت که یکی از مشخصه های آثار دانشنامه این است که فقط مسایل عمده را ثبت میکند. وی پیشنهاد کرد که هر کدام ما باید این مجموعه سودمند را در خانه های خود داشته باشیم.
استاد گفت که، آثار دانشنامه ای باید هر سال یا هر چند سال بعد باز نگری شود و این کاری است که آرینزی کرده است. وقتیکه من این چاپ تازه را با کار نخست مقایسه کردم، دریافتم که آرینزی درین چاپ فراوان بازنگری کرده و مطالب بسیار تازه را بر آن افزوده است که این یک ویژگی کار های دانشنامه ای است.
استاد بعداً گفت که هر اثر کمبود های میداشته باشد. کاغذ و پشتی های این کتاب ها و چاپ نقشه ها معیاری و خوب نیست که باید به آن توجه شود. استاد در پایان گفت که کمبودات چاپی از ارزش این مجموعه هیچ نمی کاهد و کتاب بسیار ستایش انگیز است.
استاد در اخیر صحبت خود گفت آرینزی بمن گفته است که ترجمۀ این مجموعه به زبان فارسی نیز آغاز شده است. این هم میتواند کار بسیار خجسته و برجسته باشد.
وی در پایان کلام خود چاپ این دانشنامه را به مولف کتاب، حاضرین مجلس و تمام جامعه فرهنگی کشور تبریک و تهنیت گفته و آن را یک گام بزرگ بحساب آورد.
بعد گردانندۀ محفل از استاد ځدارڼ تقاضا نمود تا به جایگاه تشریف آورده و درباره کتاب (د نړۍ هېنداره) صحبت نماید.
داکتر محمد شریف ځدراڼ استاد کرسی تاریخ و اکادمی علوم افغانستان هستند و مقاله شان (په نړۍ کې د نړۍ هېنداره) نام داشت.
استاد بعد از عرض سلام به حاضرین محفل گفتند که افتخار دارد که روی دایرة المعارف احسان الله آرینزی صحبت مینماید. وی ګفت که (د نړۍ هېنداره) دایرة المعارف علمی و بزرگی است که در باره جغرافیای طبیعی، بشری، سیاسی، اقتصادی و تاریخ کشور های پنج قاره ای دنیا (آسیا، افریقا، استرالیا، اروپا و امریکا) به زبان پشتو، در 6000 صفحه و تا حال به اساس تقاضای مردم چند بار به چاپ رسیده، بدون شک در سال های اخیر یک دستاورد بزرگ علمی در کشور میباشد.
چاپ این کتاب حجیم که از آرزوهای آرینزی از وقت محصلی وی میباشد، یک موفقیت بزرگ علمی بحساب میرود که به توفیق خداوند بزرگ تحقق پذیرفت و من آن را به آرینزی تبریک مگویم و ارزوندم که به موفقیت های جدید و بیشتری دست یابد!
داکتر محمد شریف ځدراڼ بعداً از عناوینی یاد کرد که هر قاره و هر کشور دنیا با آن معرفی شده اند:
نام اختصادری، نام ملی، نام بین المللی، نام سابقه.
جغرافیای طبیعی شامل موقعت، مساحت، حدود اربعه، کوها ها، دریا ها، اقلیم و سایر خصایص طبیعی.
جغرافیای بشری- سیاسی مانند پایتخت، نفوس و تمام شاخص های آن، نژاد، دین و مذهب، زبان، رسم الخط، حکومت (قانون اساسی، رییس جمهور، صدراعظم، پارلمان، آخرین انتخابات و قضا)، شهر های بزرگ، تقسیمات اداری، تاریخ استقلال، عضویت در UN و سایر مجامع بین المللی، بیرق، سرود ملی و نشان ملی.
در بحث اقتصادی هر کشور میخوانیم و تولید ناخالص داخلی یا GDP با رشد سالانه و ساختار سکتوری آن، عاید سرانه سالانه، بودجه، صادرات، واردات، صنایع؛ تولید و مصرف و صدور و ورود برق، تیل و گاز، زراعت، مالداری، جنگلات، توریسم، شیلات یا صید خوراکه های دریایی، واحد پولی، مقروضیت، بنادر، مخابرات، ترانسپورت، و غیره.
در فصل انکشاف اجتماعی هر کشور مسله سواد، آموزش و پرورش و تحصیلات عالی، رسانه ها، صحت و ورزش مطرح شده بعد عناوین کوچک مواد مخدره، منازعات منطقوی و قوای مسلح آمده و بعد تاریخ هر کشور و باالاخره روابط افغانستان با همان کشور مطلوب. بصورت مختصر شرح شده است.
استاد ځدراڼ بعد از پرداختن به محاسن کتابت به اشتباهاتی هم اشاره کرد که بطور مثال در بحوث مساحت و تاریخ افغانستان وجود دارد و از نویسنده و مولف کتاب تقاضا نمود تا اشتباهات متذکره را به کمک استادان اکادمی علوم افغانستان و پوهنتون کابل رفع نموده و کتاب را بگونه موثر به مردم تقدیم نماید.
استاد ځدراڼ در اخیر از کار مولف (د نړۍ هېنداره) تقدید بعمل آورده و معلومات کتاب را یک غنمیت بزرگ دانست.
بعداً از محترم استاد حیران عضو اکادمی علوم افغانستان که دارای تحصیلات عالی در جغرافیا میباشد و فعلاً بحیث سکرتر مقام ریاست اکادمی نیز ایفای وظیفه مینماید، متقاضا بعمل آمد تا صحبت نماید.
استاد حیران در آغاز سخن چاپ این کتاب را به نمایندگی از دیپارتمنت جغرافیا اکادمی علوم افغانستان به احسان الله آرینزی تبریک گفته و آن را بسیار سودمند آرزیابی کرد.
وی گفت اثر حجیم محترم آرینزی که در پنج جلد (آسیا، افریقا، استرالیا یا اوقیانویسه، اروپا و امریکا) بار اول از طرف موسسه انتشارات صافی طی سال های ۱۳۷۹- ۱۳۸۴هـ.ش (2000- 2005م) چاپ شده و تا حال چند بار به همت موسسه انتشارات الاذهر اقبال چاپ یافته و بدسترس پژوهگران مسایل جغرافیایی و سایر علاقمندان قرار گرفته، و یقیناً گویای زحمات چندین ساله و تحمل مشقت شباروزی صاحب اثر میباشد.
قسمیکه تذکر رفت وجود آثار چاپی جغرافیایی در افغانستان خیلی ها محدود بوده و بخصوص به زبان ملی پښتو انگشت شمار است.
کتاب (د نړۍ هېنداره) توانست در معرفی و شناخت قسمی جهان که امروز با پیشرفت های چشمگیر تکنالوژی به دهکده کوچک تبدیل شده است که برای ضرورت مندان منبع معلوماتی علمی خوب و قابل استفاده باشد. خوشبختانه عرضه این اثر به علاقمندان در وقتی صورت میگیرد که از یک طرف کمبود منابع جغرافیایی به یکی از زبان های ملی کشور دری و پشتو که ترمینالوژی زبان در آن مراعات گردیده باشد، کاملاً محسوس بوده و از جانب دگر هجوم مافیایی و استیلا گری فرهنگ بیگانه از طریق بازار های بی حد و اثر کتاب فروشان تاجر نه تنها خوانش ابیات و برداشت مفاهیم را مشکل ساز نموده بلکه با اطمنان کامل در جاگزینی کلمات و گویش های اصیل و بومی کشور ما با نقشه های از قبیل طرح شده نقش بسزا را بازی میکند، بنا بر آن با قوت هر چه بیشتر میتوان اظهار داشت که کتاب مذکور در حال و آینده جایگاه مناسبی در قطار کتب جغرافیایی خواهد گذاشت.
استاد حیران بعداً افزود که آقای احسان الله آرینزی چندی قبل یک سیت این کتاب را به اکادمی فرستاد و خواست تا بنده بحیث عضو دیپارتمنت جغرافیای اکادمی علوم در مورد اظهار نظر نمایم.
استاد حیران ادامه داده ګفت که باری در جامعه کوچک رشته جغرافیا در افغانستان که به چند دیپارتمنت در پوهنتون کابل و اکادمی علوم محدود میشود و از انجمن های متعدد در سطح کشور خبری نیست، کمتر دیده شده است که صاحب اثری با حوصله فراخ زحمات چند ساله اش را به میدان بررسی و نقد بکشد و بی ریا برای بهبود کارش در آینده تلاش کند.
امید رویکرد آقای آرینزی خط مشی برای هر محقق و پژوهشگر گردد.
استاد حیران در اخیر اظهار داشت که پرداختن نقادانه به مفردات این کتاب حجیم به وقت زیاد نیاز دارد و اظهار امید واری کرد که این مهم را انجام خواهد داد.
وی بطور خلاصه گفت که افغانستان درین مجموعه بسیار مفصل معرفی شده و تاکید کرد که باید از منابع و ماخذ هر چه معتبرتر استفاده بعمل آید و یکنوع توازن در معرفی کشور ها مراعات شود.
بعد از سخنرانی کوتاه اما عالمانۀ استاد حیران از اکادمی علوم، نوبت به مقالۀ استاد محمد طاهر خدری رسید که خلاصۀ آن توسط محمد عزیز پوپل کارمند شرکت مخابراتی افغان بیسیم قرائت شد.
استاد محمد طاهر خدری یکتن از دانشمندان افغان است که در دهلی جدید مقیم است؛ ولی بیکار نه نشسته و سالهاست که برای مردم اش مینویسد.
استاد خدری مدتها قبل گفتنی های در مورد کتاب (د نړۍ هینداره) در مخیله داشته و در پی آن بوده تا به بهانه ای آن ها روی کاغذ آورد.
استاد علاوه میکند که در اواسط دهه پنجاه (هـ ش) محصل پوهنتون کابل و همدرس مؤلف بود. آنوقت در افغانستان کمپوتر وجود نداشت، انترنت و سایت نبود، از چنل های دسکوری و نشنل جیوگرافی خیری نبود، کتاب کم بود و حتی دسترسی به دایرة المعارف کار آسانی نبود.
در چنین اوضاع و احوال، یگانه کاری که از هر کس ساخته بود و هر کسی انجام نیز میداد (ابراز آرزومندی) بود. آرزومندی روزی که ما هم مثل دگران در بخش های مختلف علوم، فنون، هنرها، اطلاعات عمومی یا جغرافیای جهان و موضوعات نظیر آن تألیفاتی داشته باشیم. در میان چنین بحث ها و ابراز آرزومندیها بود که روزی همصنفی ام آقای احسان الله آرینزی به من گفت که قصد دارد کتابی در معرفی کشور های جهان تألیف نماید!
استاد خدری مینویسد که وی چون این کار را عملی نمی دانسته، با یک جملۀ تشریفاتی (بسیار خوب است) ادامۀ بحث را بریده و فکر میکرده که انجام این کار به وقت، امکانات و تسهیلات فراوان نیاز دارد که مؤلف با آنها فاصله بسیار داشت.
استاد خدری بعداً مینویسد که بعد دست حوادث قضایا را طوری پشت هم قرار داد که من و مؤلف یکنیم دهه با هم ندیدیم. ولی وقتیکه دوباره چانس میسر شد و از او جویای سرنوشت کتاب جغرافیایی او شدم، با کمال تعجب جواب مثبت گرفتم!
بلی دوستان! او شاید با پر و پای عشق این کوه قاف را در نوردیده و کتاب مستطاب (د نړۍ هنداره) را تألیف کرده بود.
وقتی جواب ایشان را مثبت یافتم با خود اندیشندم که او باید سالها خورد و خواب را بر خود حرام کرده باشد، او باید از اشتراک در محافل خوشی صرف نظر کرده باشد، او باید از وقت تماس با اقارب و حتی اعضای فامیل کاسته باشد، او باید حتی اصلاح سر و ریشش را فراموش کرده باشد، او باید کابچۀ یادداشت در بغل، سالها، دهن به دهن، ورق به ورق، رادیو به رادیو، نشریه به نشریه و کتاب به کتاب سرگردانی کشیده باشد، او باید برای انتخاب یک عدد درست، ده ها سند را مورد دقت قرار داده و ارقام، کمیتها و کیفیتها را مورد مقایسه قرار داده، به کتابخانه ها، ارشیف ها، مخزنها، سفارتخانه ها، کونسلگری ها، یادداشت های شخصی و حتی به حافظه افراد زیادی مراجعه کرده باشد، و یک سخن؛ او باید به اصطلاح خون دل خورده باشد تا به چنین موفقیت عظمیی دست یافته باشد. در غیر آن رسیدن به اوج چنین قله ای، کار هر کوه نورد نازدانه نیست.
بعد از خوانش قسمت های از مقالۀ استاد محمد طاهر خدری، نوبت به نوشتۀ محترم محب الله سپین غر رییس انستیتتوت دیپلوماسی وزارت خارجه رسید.
استاد سپین غر در بخشی از مقالۀ خود از کتاب (سینوهه تألیف 750 ق م) از داکتر معالج فرعون، نقل قول میکند که داشته های مغز یک فرد مانند تیراب است که یا مغز را میخورد یا باید از مغز بیرون کشیده شود.
وی مینویسد که راه های مختلفی برای بیرون کشیدن این تیزاب وجود دارد. استادی از راه تدریس این کار را می کند، مؤلفی از طریق نوشتن یک کتاب و دگران از راه های دگر!
استاد سپین غر بعداً مینویسد که دهۀ اخیر در کشور عزیز ما دهۀ موفقیت ها و تغییرات است. در ابتدأ یکعده بطرف سیاست رفتند، اما کتابهای که در مورد سیاست به زبان های ملی کشور نوشته شده بود بسیار اندک بود. خوب کتابهای سیاسی به چاپ رسید اما بفکر من درین دهه کتابهای که در مورد مادر سیاست یعنې جغرافیه تألیف یا ترجمه شد، انگشت شمار است.
استاد سپین غر علاوه می نماید که سیاست بین المللی امروز جزء جیوپولیتک است و جیوپولتیک علم تحلیل پالیسی های خارجی است که سیاست های بین المللی را بر اساس تغییرات و تحولات جغرافیایی تحلیل نموده، راه ها و روش ها را مشخص و پیشبینی ها عرضه میدارد.
استاد سپین غر مینویسد که کار در مورد جغرافیای سیاسی در کشور بسیار اندک بوده و باید جداً مورد توجه قرار گیرد.
به نظر استاد، آقای احسان الله آرینزی یکی از نویسندگان پیشگام افغانستان است که چندین کتاب در این بخش تألیف نموده است.
استاد سپین غر بعداً علاوه می کند که کتابهای تحقیقی دو گونه اند. یا خود تحقیق مکمل میباشد و یا معلومات لازم را برای تحقیقات دگران فراهم می آورد.
به قول استاد سپن غر کتابهای جغرافیایی آقای آرینزی در مورد معرفی قاره های آسیا، افریقا، استرالیا، اروپا و امریکا معلومات کافی دارد و محققین گرامی کشور میتوانند که در وقت تألیف کتب جغرافیای و از جمله جغرافیای سیاسی و یا جیوپولتیک از آنها بهره ببرند. این کتابهای آرینزی به جغرافیای طبیعی، بشری، سیاسی، اقتصادی و تاریخی کشور ها پرداخته و کوشش می شود که معلومات آن هر سال و یا هر چند سال بعد تجدید گردد.
بعد از سخنرانی استاد سپین غر گردانندۀ محفل از نجیب الله منلی تقاضا نمود تا صحبت نماید.
استاد نجیب منلی، تحصیل یافتۀ فرانسه، شخصیت فرهنگی و مشاور فعلی وزارت مالیه است.
استاد منلی گفت که (د نړۍ هنداره) یک کتاب ریفرنس است و من چاپ آن را به خودم و شما حاضرین محفل مبارک باد میگویم!
استاد گفت که آرینزی یک کتاب 6000 صفحه ای تالیف نموده و یک کار خوب را بنیاد گذاشته است، اما به روز نگهداشتن، تصحیح دوامدار و تداوم دقت در مورد محتویات این کتاب 6000 صفحه ای کار یک نفر نیست. ما باید از مؤلف این توقع را نداشته باشیم که این کار را بسیار دوام بدهد.
وی گفت که به این اثر باید به دیدۀ یک اثر دیده نشود. این کتاب در حقیقت یک رسانه است و از مرکز رسانه های بیات BMC تقاضا نمود تا برای نوسازی و تجدید چاپ دوام دار این کتاب، یک مجمع ایجاد نماید تا کتاب را با مواد، معلومات، ارقام و احصائیه های جدید بار- بار به چاپ برساند.
استاد منلی بعداً علاوه نمود که تعدادی مجموعی کتابهای کتابخانه های عامه افغانستان از حدود 300000 تجاوز نمیکند و اگر عناوین کتابها بحساب گرفته شود، این تعداد شاید فقط به چند هزار عنوان کاهش یابد. وی گفت ما دو- سه هزار لیسه داریم که شاید دو سه صد آن کتابخانه داشته باشد و هر کدام آن فقط صد یا دو صد کتاب!
وی گفت که درین شرایط ایکه ما پشت کتاب خوب چشم درد هسیتم، پیشنهاد مینمایم کمپاینی به راه انداخته شود تا آنعده افغانهای مستعد که علاقمندی های فرهنگی نیز دارد، برای لیسه های ولایات خود ازین کتاب خریداری نماید. وقتیکه این کتاب به کتابخانه های لیسه ها برسد، در حقیقت به کل مردم رسیده است.
استاد منلی در اخیر صحبت خود گفت که احسان الله آرینزی این توانمندی را دارد که کتاب (د نړۍ هېنداره) را چند سال دگر زنده نگهدارد، اما اگر او را تنها بگزاریم، در حقیقت به فرهنگ افغانستان جفا نموده ایم.
گردانندۀ محفل بعد از پایان سخنان عالمانۀ استاد منلی، از محترم افضلی معاون اکادمی علوم افغانستان تقاضا نمود تا صحبت نمایند.
استاد افضلی بعد از عرض سلام به حاضرین محفل گفتند، دانشنامه وزین ایکه جناب دانشمند شناخته شده و محترم ما آرینزی به دست نشر سپرده اند واقعاً باید سرش افتخار کرد و آنچه من میخواهم خدمت دانشمندان عزیز بعرض برسانم این است که همینکه آقای آرینزی این جرئت را بخرچ دادند که به نظر من برای اولین مرتبه یک اثر را از طریق میدیا به نشر میرسانند، یکی از بزرگواری های شان است.
در کشوریکه متاسفانه سنتی است و سنت ها در تمام ابعادش حاکمیت دارد، دانشمندان و نویسندگان ما از نقد نهایت هراس دارند و هرگاه اثری را نقد میکنیم متاسفانه که قهر میکنند، به خشم میایند و این بزرگواری آرینزی است که کتاب خود را از طریق میدیا برای اولین مرتبه به نقد می سپارند. در کشور ما متاسفانه نویسنده ها در مورد نقد تأثر نشان میدهند، در حالیکه در محافل فرهنگی جهان مروج است تا جاییکه یک اثر حتی چهل مرتبه نقد میشود و بهر اندازه ایکه یک اثر نقد شود به همان اندازه وزن آن سنگین و اثری با ارزش های کاملاً علمی در خدمت جامعه فرهنگی قرار میگیرد. بناً من از جناب آرینزی و سازماندهنگان این محفل نهایت ابراز تشکر میکنم که درین راستا گامی گذاشته اند و دانشمندان ما را تشویق می کنند که با جرئت هر چه تمام تر آثار خود را منبعد در معرض نقد بگزارند.
بعد از صحبت مختصر جناب معاون اکادمی علوم افغانستان، از آقای آرینزی مولف کتاب قطور (د نړۍ هېنداره) دعوت بعمل آمد تا در مورد کار خود ابراز نظر نماید.
آرینزی در آغاز سخن از حضور عده ای از شخصیت های فرهنگی و علمی کشور و همکاران افغان بسیم، شبکه جهانی رادیو-تلویزیون آریانا و رسانه ها در محفل نقد و ارزیابی کتاب (د نړۍ هېنداره) ابراز امتنان و شکران نموده، گفت امیدوار است که رسم نقد و بررسی آثار علمی، فنی و هنری در کشور بسیار عام شده و توانمندی آن را پیدا کنیم که از مشوره های سودمند، نظریات، پیشنهادات و انتقادات اهل نظر برای بهبود کار های فرهنگی و علمی خود استفاده کنیم.
آرینزی گفت که فکر نوشتن این کتاب در سالهای ۱۳۵۵- ۱۳۵۶ هـ.ش وقتیکه مؤلف محصل پوهنځی اقتصاد پوهنتون کابل بود، بمیان آمد و مجموعه در پنج جلد برای بار اول بین سالهای 2000- 2005 به چاپ رسید و تا حال چند بار تجدید چاپ شده است.
وی گفت که در مقدمه های این کتاب ها بار- بار از اساتید جغرافیا و سایر شخصیت های صاحب نظر کشور تقاضا بعمل آمده تا بزرگواری نموده و این مجموعه یا هر جلد آن را مورد نقد و بررسی دقیق علمی قرار داده و مؤلف را در قسمت اصلاح کمبودی ها و رفع نواقص و بهبود کار یاری نماید.
مؤلف کتاب (د نړۍ هېنداره) بعداً گفت که وی در آغاز کار، کدام میتودلوژی معینی برای کار خود نداشته و از همینرو از اساتید جغرافیا می طلبیده تا وی را در قسمت بهترین شیوۀ ارائه همکاری نماید.
وی گفت حال که این کتاب چند بار تجدید چاپ شده، متیقین است که تالیف کتابی با این کمیت و کیفیت کار یکنفر نیست و از همینرو طی چند سال گذشته، گاهی موضوع را طی تماس های مستقیم یا مصاحبه های رسانه یي با مقامات محترم اکادمی علوم و وزارت معارف افغانستان شریک ساخته و تقاضا نموده که ادامه کار این کتاب را که تا حال فقط نتیجه تلاش فردی بود، در اختیار خود گرفته و دفتری ایجاد کنند که مانند سایر کشور های جهان، این کتاب شناخت کشور ها را، توسط چند نفر جوان جغرافی دان و مسلکی، هر سال یا هر چند سال بعد به زبان های پشتو، دری و ازبکی تجدید چاپ نماید تا فیض آن عام شود.
آرینزی گفت که متاسفانه تا حال هیچ نهاد فرهنگی دولتی به این تقاضا پاسخ مثبت نه داده، دلچسپی نگرفته و نخواسته که مسوولیت ادامه یک کار بزرگ دانشنامه ای را از شانه های یکنفر، برداشته و آن را به یک کار موسساتی تبدیل نماید تا این کتاب توسط چند آدم مسلکی جغرافیه با بهترین کمیت و کیفیت بمردم خاصتاً نسل جوان تقدیم شود.
آرینزی بعداً به نکاتی اشاره کرد که توسط اساتید سخنران بعنوان انتقاد و مشوره مطرح شد.

قسمت دووم:

آقای لیوال گفتند که در ماخذ کتاب به آثاری برمیخوریم که حال کهنه می نمایند. این درست ولی از آثار سه یا دو دهه پیش فقط برای بحث های جغرافیای طبیعی و تاریخ اسبق استفاده شده که یا هیچ تغییر نمی خورد و یا اندکی فرق می کنند.
آقای لیوال همچنان خلص نظریات پوهاند داکترمحمد ظریف تڼیوال استاد کرسی جغرافیای پوهنځی زمین شناسی پوهنتون کابل را به حاضرین شنوانید. استاد تڼیوال در وقت تدویر محفل به کشور جرمنی تشریف برده بودند. آرینزی ضمن سپاس از پوهاند تڼیوال گفت که نظریات عالمانه استاد نامبرده را در وقت تجدید نظر این دایرة المعارف مدنظر خواهد گرفت.
آرینزی در مورد نظریات استاد رهنورد در قسمت کیفیت چاپ کتاب گفت که بسیار میخواسته که قطع و صحافت کتاب مقبول، کاغذ آن اعلی و سفید و نقشه های آن رنگه میبود، اما متاسفانه قیمت کتاب چنان بالا میرود که خرید آن از توان علاقمندان عمدتاً فرهنگیان و جوانان بی بضاعت یا کم بضاعت کشور بیرون می شود.
آرینزی در مورد انتقاد استاد ځدراڼ که گفته بود بعضی سنوات تاریخ افغانستان درست ضبط نشده، گفت که وی این اشتباه را می پذیرد و آن را در چاپ جدید مراعات خواهد کرد. وی گفت که این غلطی از آنجا ناشی شده که منبع ایکه وی در مورد یک قسمت تاریخ افغانستان از آن استفاده نموده، سنوات را به (هـ.ق) ثبت نموده، در حالیکه مؤلف، آن را (هـ.ش) دانسته، به عیسوی (گریگوری) تبدیل نموده است. وی گفت که تصحیح این اشتباه کار آسان بوده و حتماً عملی خواهد شد.
ضمناً استاد ځدراڼ یادآوری نمود که رقم مساحت افغانستان در بحث افغانستان این کتاب درست نیست و باید با رقم اداره جیودیزی و کارتوگرافی افغانستان وفق داده شود.
آرینزی گفت که ثبت احصائیه های متفاوت در مورد مساحت و نفوس و مسایل اقتصادی کشور ها یک معضل جدی است که کماکان ادامه خواهد داشت.
بطور مثال مساحت افغانستان در نشرات اداره کارتوگرافی وجیودیزی 653000km2 ، در کتاب اختصاری از جغرافیای عمومی افغانستان تالیف پوهاند محب الله رحمتی 652225km2 ، در کتاب (د افغانستان جغرافیه) تالیف پوهنوال لطف الله صافی 650000 km2 ، در کتاب 652230km2 -Almanac 2014 و در نشرات اداره مرکزی احصایه که آنهم یک ارگان رسمی دولت افغانستان میباشد 652864km2 ثبت شده که هر کدام با دگری تفاوت دارد و وی لاجرم یکی را انتخاب نموده است.
آرینزی بعداً علاوه نمود که وی نظریات و پیشنهادات تمام حاضرین محفل و ذواتی که کتاب را مورد نقد عالمانه و مسلکی قرار میدهند، به دیدۀ قدر نگریسته و آن را حتی المقدور در چاپ های بعدی در نظر میگرد تا یک مجموعه سودمند دانشنامه ای به جامعه تقدیم شده باشد. وی همچنان وعده نمود که از منابع، ماخذ و امکانات کاملاً جدید، معیاری و اعتباری استفاده خواهد برد.
آرینزی در مورد نظریات استاد حیران از اکادمی علوم که گفته بود باید در چاپ های بعدی این کتاب دانشنامه ای مشوره های اعضای اکادمی علوم و استادان پوهنتون کابل گرفته شود، گفت که وی همواره تلاش نموده تا نظریات و مشوره های اساتید جغرافیا و سایر شخصیت های قابل قدر علمی- فرهنگی کشور را با خود داشته باشد. وی وعده نمود که در آینده نیز به همین تلاش ادامه خواهد داد.
آرینزی اظهار امیدواری نمود که اگر در آینده باز نویسی و تجدید چاپ کتاب د نړۍ هېنداره از کار فردی به یک کار موسساتی مبدل شود، نحوۀ و کیفیت کار بسیار تغییر خواهد کرد.
وی گفت که انکشافات اخیر در افغانستان، دسترسی به موبایل و انترنت و شبکه های اجتماعی و تلویزیون و غیره به معلومات جغرافیایی اقشار مختلف جامعه افروده یا بعباره دگر نوعی بیداری جغرافیایی مبتنی بر جهان بینی همگانی بوجود آورده است که آثار آن را در اشارات روزمره به مسایل دور و نزدیک مانند یمن، سودان، لیبیا، سوریه، لیبیا، عراق، اسراییل، امریکا و …. در رسانه های کشور مشاهده می کنیم و کتاب د نړۍ هینداره میتواند جوابگوی کلیه مبهماتی باشد که ممکن است، در نتیجه این جهان بینی در اذهان مردم عرض اندام نماید.
از سال 1356 که فکر نوشتن کتاب د نړۍ هېنداره بمیان آمده و از سال 1379- هـ.ش (2000م) که این کتاب منتشر شده، تحولات اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، نظامی، علمی، فنی، ارتباطات و رسانه ها چنان دامنه دار، وسیع و اثر بخش شده که با دهه ها و حتی قرن ها رقابت نموده میتواند!
آرینزی گفت که تغییرات در نقشه های سیاسی جهان و تلاش بیسابقه سران جمیع کشور های جهان در باره محیط زیست، تغییرات اقلیم، افزایش جمعیت، شهرنیشنی و تهدیدات به کره زمین هر انسان متفکر را متوجه اهمیت دانش جغرافیا در زندگی کرده اند.
دنیا به دهکده کوچکی مبدل شده است.
آرینزی بعداً گفت که وی کمبودی ها و مشکلات فعلی کار را بخاطری می پذیرد که این کتاب در واقع با تلاش یکنفر تجدید چاپ شده میرود، ولی اگر بخیر این تلاش به یک کار موسساتی مبدل شود، تغییرات شگرفی در آن بیمان خواهد آمد.
وی گفت که اطلاعات رسیده از مراکز آموزش مشعر است که جوانان علاقمند این کتاب بوده و میخواهند که مطابق ستندرد های جهانی، منابع جغرافیایی باید زود- زود به روز شده و اطلاعات جدید، موثق و ضروری در آن گنجانیده شود.
آرینزی گفت که با این تحول ایکه برای این کتاب در نظر دارد، اولاً مطالبی در باره جهان از اغاز تا کنون شامل بحث های مانند نیاکان ما، آغاز تاریخ، تمدن های بزرگ و امراطوری های بزرگ در قبل التاریخ، آغاز ادیان، دنیایی بعد از دوره تاریخی و تغییرات دوامدار، قرون معاصر، انکشاف علوم، انقلاب صنعتی، نظام ها، توسعه طلبی ها، جنگهای خانمانسوز، تنوع حیات و فرهنگ، جنگل زدایی، تغییرات جوی، آب، رشد جمعیت، فقر و ده ها مسله دگر مختصراً شرح گردد تا خواننده آگاه از گذشته های دور وارد جهانی شود که حال در آن زندگی میکند.
آرینزی در اخیر گفت که وقتی کتابی با این مقدمه آغاز شده و بعد جغرافیای طبیعی، سیاسی، بشری، اقتصادی و تاریخی هر قاره و هر کشور جهان را بمعرفی بگیرد، برای نسل جوان و تمام مردم کشور خالی از مفاد نخواهد بود!
وی گفت که کتاب را با ظرفیت فعلی به زبان های پشتو و دری ادامه میدهد ولی اگر دولت و مجامع فرهنگی دست یاری دراز کند تا این کار فردی به یک کار موسساتی، علمی و مسلکی مبدل گردد، از آن استقبال خداهد کرد.
آرینزی در اخیر از تمام ذوات ایکه در محفل رونمایی و نقد مسلکی کتاب د نړۍ هېنداره شرکت نموده بودند، اظهار سپاس و شکران نموده، وعده کرد که تا اخیر زندگی به این کار ادامه خواهد داد.
وی از مدیران شرکت افغن بسییم که در قسمت فراهم آوری شرایط مناسب کاری، با مولف همکاری نموده اند نیز اظهار ممنونیت نموده گفت که انجام این کار بزرگ بدون این مساعدت امکان پذیر نبود.
در عوض آقای امین رامین رییس افغان بسییم وعده نمود که مصارف چاپ جلد چهارم این کتاب یعنی قاره اروپا را بعهده میگیرد.
همچنان آقای حاجی محمد اسماعیل معاون بنیاد بیات نیز پیشنهاد نمود که مصارف چاپ جلد پنجم کتاب یعنی قاره امریکا را می پردازد.
محفل با سخنان آرینزی که وعده مینمود که تمام نظریات مسلکی و علمی اشتراک کننده گان محفل و سایر اساتید جغرافیا و اهل خبره را در کار های بعدی در نظر میگرد. به پایان رسید.