لراوبر ویب پاڼه لراوبر يو افغان – تازه خبرونه
په افغانستان کی د ناټو ډله ایزه وژنه او د نړیوالو حقوقو دریځ د طالب وژنی څخه تر قوم وژنی ( ژنوساید ) پوري
د اپریل په میاشت کی په بخارست ښار کی د ناتو سرمشریزه غونده جوړیږی . خینی هیوادونه نیت لری
چه په افغانستان کی ناتو زیاتره جګړی ته وهڅوی . نړیوال حقوق دغه افغان وژنه چی د ملګرو ملتونو تر بیرغ لاندی تر سره کیږی ، د « ژنوساید جنایت» ( نسل وژنه ) په نوم یادوی . ( ۱ )
لاندی مضمون د بخارست د غوندی په درشل کی د ناتو پام هغه حقوقی دروند مسئولیت ته چی د بیگناه او بیدفاع افغانانو د بی خایه وژلو په وړاندی لری را اړوی.
افغانان هیله لری چه ناتو په خپل غونده کی د جګړی د چتک بندیدو د پاره تجویز ونیسی . او د هر دول پریکړی څخه چه د جګړی د لمن د پراختیا لامل ګرخی په کلکه دده وکړی .
لمړی ـ د ژنوساید حقوقی شاخص :
۱ ــ د ژنوساید مفهوم :
د ژنوساید مخنیوی او ورسره د مقابلی کانوانسیون په ۱۹۴۸ م کال د دسامبر په ۹مه نیته د ملکرو ملتونو ( م ، م ) د عمومی اسامبلی له خوآ تصویب او په ۱۹۵۱ د جنوری په ۱۲ مه نافذ شو. کانوانسیون ژنوساید داسی تعریفوی : « هغه عملونه چی د یوی ملی ، قومی ، نژادی یا مذهبی دلی د تول یا یوی برخی له منځه وړو په موخه تر اجرآ لاندی راشی » . ( ۲ )
دا مهمه نده چه وژنه کلی وی یا قسمی او د سولی په وخت کی رامنځته شی یا د جګړی په وخت .
کانوانسیون په خپل۲ مه ماده کی هغه عملونه چی د ژنوساید د جنایت په کته گوری کی شاملیږی په لاندی دول څرګندوی:
الف . یو گروپ ( دلی ) پوری تړلی کسانو وژنه .
ب . یو ګروپ پوری تړلی غړیو ، فزیکی او فکری بشپړتیا ته تاوان رسول .
ج . یوه دله د هغه حالت تر اغیز لاندی راوستل چه د کلی یا قسمی فزیکی له منځه وړل یی لامل وګرځی .
د . د یو ګروپ د زیږیدو او پنزیدو ( توالد او تناسل ) مخه نیول.
ه . د یو ګروپ ماشومان بل ګروپ ته اجباری لیږدونه .
د پورتنیو ۵ مواردو نه که یوازی د یو مورد نه په یو وخت هم ګته پورته شی د ژنوساید جنایت مطرح کیږی .
په افغانستان کی د ناتو قواوو د دول دول وسایلو نه وار وار د نوموړی ۵ مورد څخه د ۳ مورد نه (الف ، ب ، ج ) د هغه کسانو په وړاندی چه « طالبان » ( إ ) ویل کیږی کار اخیسی دی .
۲ ــ په نړیوال حقوقی نظام کی د ژنوساید کانوانسیون اغیز :
نړیوال قوانین د ۲ نورمونو تر اغیز لاندی دی :
ــ الزامی نورمونه ( Erga omme ) : لکه د جنګی جنایاتو په اړه اصول . هر هیواد ګته او وجیبه ( دنده ) لری چی الزامی نورمونه په بشپړه توګه مراعات کاندی .
ــ غیر الزامی نورمونه : لکه د بشر د حقونو پرنسیبونه .
د نورنبرګ د اساسنامی د ۶ می مادی له مخی د نړیوالو قوانینو ځینی تیروتنی یوازی هغه وخت د جنایت په بنه مطرح کیدای شی چه د نورو جنایاتو لکه د سولی په ضد جنایت یا جنګی جنایت سره تړاو ولری . اما ژنوساید که د سولی یا جګړی په حالت کی وی خپلواکه ( اتونوم ) تیروتنه یعنی جنایت ګنل کیږی او د هغه نه دده الزامی ( Ega omme ) بنه لری .
د م ، م اساسنامه او د ژنوساید کانوانسیون ( ۳ ) ۸ مه ماده د نړیوال تولنی څخه غوښتنه کوی چی د ژنوساید د مقابلی په مقصد خپل تول امکانات په کار واچوی .
د سزا نړیوال دیوان ( س، ن، د ) د خپل اساسنامی ۶ مه ماده ژنوساید جنایت ته ځانګړی کړیدی . د نوموړی اساسنامی په بنیاد : د یو ولس « کلی یا قسمی » د حذفولو اراده او د نوموړی ارادی مستمری، منظمی او پلان شوی تطبیق ، د ژنوساید د جنایت جوړونکی عناصر تشکیلوی .
د ( س ، ن ، د ) د اساسنامی د څرګندونی له مخی د خلکو بشپړه وژنه ( تول وژنه ) د ژنوساید د جنایت د پیږندلی یوه حتمی معیار ګنلی نشو . په بل عبارت دا الزامی نده چه د یو ګروپ تول غړی په
دله ایزه توګه ووژل شی ، تر څو چه د ژنوساید جنایت مطرح شی : په عمومی دوهمه نړیوال جګړه کی
۶۰ ملیون انسانان ووژل شول .اما یوازی د ۶ ملیون یهودانو وژنی د ژنوساید د جنایت جوړونکی عنصر تشکیلوی .
په هر حال إ د وژنی د کمیت معیار د ژنوساید د عاملینو د ارادی د تینګوالی درجه ښیی.
د پورتنیو توضیحاتو په بنست د نړیوالو قوانینو او نړیوالی قضائی رویی Jurisprudence له مخی د ژنوساید د تشخیص لاندی معیارونه تر لاسه کیږی :
یو ـ د وژنی اراده
دوه ـ د بل لوری څخه هیولا جوړول
دری ـ د یوه ملی ، قومی ، نژادی یا مذهبی مغضوب واقع شوی دلی شته والی
څلورـ د وژنی منظم پلان
پنځه ـ د وژنی استمرار
موږ د لیکنی دوهمه برخه د لاندی سوال د ځواب په موندلو ځانګړی کوو :
آیا په افغانستان کی د ناتو د نظامی عملیاتوڅخه رامنځته شوی انسانی تلفات د ژنوساید د پیژندل شوی حقوقی معیارونو سره سمون لری ؟
دوهم ـ په افغانستان کی د ناتو د دله ایزی وژنی حقوقی ارزونه :
اوس د ژنوساید د تشخیص ( تاکلی ) په اړه په کافی اندازه حقوقی معیارونه په لاس کی لرو چی د هغو په بنست په افغانستان کی د ناتو نظامی عملیات د نړیوالوقوانینو په رنا کی تر ارزونی لاندی راوړو .
۱ ــ د وژنی اراده :
د وژنی اراده په داګه د هغه منظم ورځنی مطبوعاتی اعلامیی له لاری څرګندیږی چی د ناتو ویاند مدیا ته سپاری .
پدغو د تکبر نه دکو اعلامیو کی د وژنی کلکه او تینګه اراده او ورسره د وژل شوی کسانو په اړه کرکه په دغو الفاظو باندی څرګندیږی : « … نن د … په سیمه کی ۵۰ تنه ، ۱۰۰ تنه ، ۵۰۰ تنه طالبان ووژل شول » . د وژنی اعلام دومره په آسانی ، بی پروایی ، بی تفاوتی او بی مسئولیتی مطرح کیږی چی سړی ګومان کوی چی په ځنګله کی ځناوران شکار شویدی .
ځکه دلته وژنه ، نه د نظامی عملیاتو د تیر وتنی له کبله ، بلکه په ارادی توګه د یو تاکل شوی مقصد په موخه مطرح کیږی .
۲ ــ د بل لوری څخه هیولا جوړول :
د تاریخ په اوږدو کی تل د ژنوساید د جنایت د ارتکاب نه مخکی د جنایت عاملینو د خپل دشمن څیره د شیطان او هیولا په بنه مطرح کړی ده : امریکایی اندیان په ۱۷ پیړی کی د امریکا ولسمشر ،
( توماس جفرسن ) په قول د « بیرحم وحشیانو» تر نامه لاندی د ژنوساید شکار وګرخیدل .
پدغه برخه کی د طالبانو ۶ کلنی « امارت » لویدیز والوته په کافی اندازه طالبانو ضد تبلیغاتی اومه مواد برابر کړی دی : د اسلام تر نامه لاندی د معاصر نړی د ارزښتونو سره دشمنی ، د دی لامل وګرخید چه طالبان په عامه ذهنیت کی وتکول شی .
په جنګ ځپلو سیمو کی پښتون ، بالقوه طالب یعنی بنست پال ، تروریست او القاعده شمیرل شوی : تول بګړیوال ، ږیره وال او پتکی وال د بالقوه دشمن په توګه کتل شوی . د دوی وژل د تروریزم ضد ائتلاف سیاسی وجیبه وګنل شو چه نه د افغانی حکومت او نه هم د کورنیو او بهرنیو دبشر د حقونو د مدافعو سازمانونو د کوم احتجاج سره مخ شوی دی .
ځکه مخکی له دی نه چه طالب – پښتون د هغه سیاسی نظام په وړاندی چه د بهرنیو قوتونو په وسیله افغانستان ته د سوغات په توګه وړاندی شویدی ، خپل جنګی طاقت راغوند او خند شی ، باید له
صحنی نه حذف شی .
باید د پښتانه د اوږد مهالی واکمنی انسانی پوتانسیل په ماتیدو سره ، لاره د یو انعطاف منونکی حکومت جوړیدو ته چی د ګلوبالیزیشن د سیاسی او اقتصادی آزموینو د لابراتوار بنه ولری مساعده شی
۳ ــ د یوه مذهبی ، قومی مغضوب واقع شوی دلی شته والی :
ځینی څیړونکی فکر کوی چه د ناتو د وژنی په اجندآ کی یوازی طالبان د یوه مذهبی دلی په صفت شامل دی نه قومی اکثریت د یو قوم په حیث .
که موږ د وروستیو ۶ کلونو جګړه ایز واقعیتونو ته پام واړوو ، دغه حقیقت چه وژنه د طالب له چوکات نه وتلی او د ژنوساید پروسه په چتکی سره په یوه پراخه سیمه کی چه پښتانه اوسیږی ، دوام لری ، ترمخی کیږی .
په نوموړی سیمو کی د سپرلی په موترونو ، د ودونو غوندو او په سوله ایزو مظاهراتو باندی وار وار بریدونه شوی چه له امله یی په سل هاوو بی ګناه افغانان وژل شویدی .
د ۲۰۰۶ م کال د سپتامبر په میاشت کی کله چه ناتو اعلام وکړ چه په هلمند کی د ۵۰۰ نه تر ۱۵۰۰
تنه طالب وژلی ، یو سپین زیری بزګر فرانس پرس ته ( کانادایی څانګه ) وویل چه د هغه د کورنی ۲۶
تنه چه په کی تولی ښځی او ماشومان وو ، د ناتو په بمباریو کی وژل شویدی .
سږ کال ( ۲۰۰۸ م ) یوازی د مارچ په میاشت د یوی اونی ( د ۱۲ نه تر ۱۹ پوری ) پیښو ته چی په کی د مخ په زیاتیدو وژنی پراختیا کچه بربنده کیږی ، نظر اچوو :
ــ د سنګین په ولسوالی کی د ناتو د بمباریو له کبله ۶۰ تنه چه اتکل ۵۰ تنه یی ملکی کسان وو ، ووژل شول .
ــ د بی بی سی رادیو د راپور له مخی په خوست کی ۲ ماښومان د خپل مور او ۶ نورو ملکی افرادو سره د امریکایی قواوو له خوآ وژل شویدی . عارف الدین د سرحدی لوآ افسر چه ماښومان خپل خپلوان
ګنی بی بی سی خبریال ته وایی : « په سیمه کی هیڅ نښی نښانی چه د طالبانو حضور څرګند کړی وجود
نلری . بهرنیو ځواکونه راځی او خدای په جات وژنی … » . د پیښی د حاضرینو د یو بل سړی ږغ د رادیو په څپو کی اوریدل کیږی چه وایی : « که بیګناه ولس د خوب په بستر کی شهیدان شی ، موږ
جهاد لیکوته ورننوزو … الا اکبر … » . راتول شوی خلکو په یو آواز د الا اکبر ناری وهلی . ( ۴ )
ناتو د ژنوساید د پلان د تطبیق په اړوند ، دومره د غضب ، بی پروايی او تکبر په دریځ کی ولاړ دی چه د زرګونو ملکی شهیدانو پاتی کسانو ته د نړیوال قوانینو په مراعات په سلو کی یو ته هم د « جبران خساره » موضوع ند ی مطرح کړی .
دا چه ولی په افغانستان کی د ننه پښتانه د یو قوم په صفت د ناتو د غضب موخه ګرځیدلی مختلف لاملونه لری . د هغی جملی نه : پښتانه په قبایلی سیمو کی اوسیږی . د قبیلوی جوړښتونو تر اغیز لاندی دودیزاو محافظه کار ذهنیت لری او د هغه رادیکال بدلون په وړاندی چه بهرنیان یی تر شآ ولاړ وی د خشونت څخه دک غبرګون ښیی . هغوی ځان د اسلامی هیواد د خپلواکی د ساتلو رسالت لرونکی ځواک ګنی .
د ژیوپولتیک ستراتژیستانو په اند تر هغه وخته پوری چه په قبایلی سیمو د میښته سرسختو ولسونو
مقاومت مات نشی ، د نفت او ګاز د ماستر پلان د تطبیق د پاره زمینه نه مساعدیږی .
۴ ــ د وژنی منظم پلان :
پلان د ناتو دستراتژیستانو له خوآ د موقوت غوندو په ترڅ کی ( وروستی په بخارست کی ) طرح کیږی.
د پاکستان د آی ، اس ، آی دوه مخیز سیاست د پلان د طرح او تطبیق په اړه کلیدی رول لوبولی دی .
د پلان له مخی په لویدیز او سهیلی سیمو کی د عادی ولس وژنه باید د قومی اکثریت د رون فکرو د
حساسیت د راپارولو لامل ونګرځی : پښتانه تکنوکراتان په ځانګړی توګه د حکومت به د ننه د چوکی ،
شراب او کباب ، نوی سندری او نوی اتنونه په نشه کی مصروف ساتل کیږی .
د « دیموکراسی لوبه » بهترین ذهنی انحراف جوړوی .
په معرکه کی د ژبنی اصطلاحاتو تقابل ( وروستی مشاجره د پوهنتون او دانشګاه ترمنځ ) چه نوښت یی د بهرنیو رادیوګانو په لاس کی دی مهم رول لوبوی .
د وژنی د پلان نورمهم تکی دا دی :
ــ د وسله والو مخالفینو په منځ کی انشعاب ایجادول .
ــ په پښتنی سیمو کی د جګړی د توجیه په مقصد پدی موضوع باندی تینګار چه اسامه بن لادن او اندیوالان یی په قبایلی سیمو کی پت دی .
ــ په افغانی نظامی یونتونو باندی چه اکثرآ دسیمی د بیوزلو وګړیو څخه ترکیب شویدی ګوزار :
پولیس په ۶ کلو کی د مدرن وسلی د درلودلو څخه بی برخه ساتل شویدی . د دوی یونیفورم لامل شوی
چه په آسانی په وار وار د هوایی بمباریو موخه وګرځی : د هغو پولیسانو شمیر چه د نړیوال نظامی ائتلاف له خوآ وژل شویدی ، د هغه شمیر څخه چه د وسله والو مخالفینو له طرفه « حلال » ( إ ) شوی
زښته زیات دی .
په پولیسو باندی وروستی برید سږ کال د مارچ په ۲۰ مه د تورخم په سیمه کی تر سره شو چی په
پای کی ۴ مړه او یو شمیر زخمیان شول .
ــ په غیر مساویانه جګړه کی د هوایی بمباریو په وسیله د مقاومت پوتانسیل د جګړی د اوږدیدو په مقصد ، کمزوری ساتل او د مخالفینو د تکولو تر پلمی لاندی ملکی خلک وژل .
د یادونی وړ دی چه ایساف او ناتو د جګړی د دوام په مقصد او د وژنی د اوږد مهال پلان د الزام پر بنست نه غواړی چه مقاومت په بښپړه توګه مات شی .
د عینی شاهدانو د شهادت په اساس داسی پیښه هم واقع شوی چه د مقاومت قوماندانان ( لکه د جلال الدین حقانی زامن ) د نړیوال نظامی ائتلاف له خوآ توقیف او وروسته خوشی شویدی .
د ځینو سیمو د میښته کسانو په شهادت ناتو وسله والو مخالفینوته ، د استخباراتی چینلونو په ذریعه
وسلی استولی دی .
په ۲۰۰۶ م کال کی څو واره د وسلی نه دک موترونه چی د شمال له خوآ سهیلی سیموته روان وو د افغانی امنیتی یونت له خوآ ونیول شول . تر اوسه پوری دا معلومه نده چه د کورنیو او بهرنیو جګړه
مارانو ونده په پیښه کی څومره وه .
ــ د جګړی د اوږدیدو په مقصد د مخالفینو سره له خبرو اترو څخه دده کول: مخکی له دی چه موسی
کلا د بهرنیو قواوو له خوآ فتح شی ( سپتامبر ۲۰۰۷ ) د مدیا له لاری د مخالفینو سره د خبرو اترو په فضیلت باندی چی دولت ته تسلیم شوی طالبان هم په کی ګدون درلودل د مدیا له لاری په کافی اندازه تبلیغات شوی وو . د تبلیغاتو موخه دا وه چه وسله وال مخالفین مخکی د خبرو اتروڅخه د خپل دریځ د تینګولو په مقصد ځینی سیمی تر خپلی ولکی لاندی راوړی او د بمباریو کار آسان شی . وسله وال مقاومت چه د جنګی پلان نه مخکی خبر شوی وو خپل ځواکونه یی له سیمی څخه په شآ کړل . بهرنیو قواوو سره له دی چه د وسله والو مخالفینو د شاتګ څخه خبر وو ، موسی قلعه د بمباریو لاندی راوست چه د کبله یی په سل هاو ملکی خلک ووژل شول.
د موسی قلعه پیښی د ناتو قواوو د ژنوساید د پلان څخه په بښپړه توګه پرده پورته کړ .
ــ د ځائی خلکو او وسله وال مقاومت تر منځ نښتی ته لمن وهل . او د همدغه مقصد د پاره د ګوتو
په شمار وسله والو مخالفینو د شته والی له کبله تول کلی بمبارول .
ــ د افغا نستان په ملیشیایی جګړه کی د مخالفینو جبهه څرګنده نده . اما سره لدی ناتو د دله ایزی وژنی د وسلی چه زیاتره په نړیوال جګړه کی ور څخه کار اخیستل کیږی ، ګته پورته کوی ( تورنادو اروپایی او رافال فرانسوی جنګی الوتکی خپل لمړنی آزمایشی عملیات په افغانستان کی پیل کړل ).
ــ د جګړی دګر د ژورنالیستانو په وړاندی تړل . افغانی اداری سیمه ایزو چارواکوته د ناتو د قوماندانی له خوآ هدایت ورکړ شوی چه ژورنالیستانوته اجازه ورنکړی چه په روغتونونو کی د ورځنی ژوبل شوی
کسانو سره خبری وکړی .
د مارچ په ۱۸ نیته ( ۲۰۰۸ م کال ) د سنګین د ولسوالی پیښه چه په کی اتکل ۶۰ کسان ووژل شول ، په مدیا کی په کافی اندازه منعکس نشوه . اما په همهغو شپو او ورځو کی د ۳ تنه تبتیانو د وژنی غوغا جوړه شوه .
۵ ، ۶ ــ پرله پسی او سیستماتیکه وژنه :
د م ، م عمومی منشی ، عمومی اسامبلی ته د یو راپور د وړاندی کولو په ترڅ کی وویل : « په افغانستان کی په ۲۰۰۷ م کال ، ۸۰۰۰ کسان وژل شویدی . » ( مارچ ۲۰۰۸ ) .
سږ کال د مارچ په ۷ مه د ګرمسیر په ولسوالی کی ۵۷ هوایی برید تر سره شوی دی .
د کندهار په شاوخوآ کی په یوه اونی د مارچ د ۳ نه تر ۹ پوری ( ۲۰۰۸ کال ) ( نیته په تصادفی
توګه تاکل شوی دی ) د امریکا او انګلستان له طرفه ۳۳۰ هوایی بریدونه عملی شویدی ( په کال
کی ۱۷۱۶۰ برید ) .
د انسانی تلفاتو واقعی شمیر هیچاته معلومه ندی . دا د ناتو د ژنوساید د پلان یوه برخه ده .
انسانی ضایعات د هغه څه چه په رسمی توګه خپریږی زښته زیات دی .
« رمز فیلد » د امریکا دفاع وزیر په ۲۰۰۱ م کال په دشت لیلی کی د طالبانو د دله ایزی وژنی ( اتکل
۴۰۰۰ زره کسان ) په درشل کی وویل : « موږ د خطرناکو انسانانو سره مخ یو . دوی د جګړی اسیران ګنلی نشی . هغوی د نړی په کچه روزل شوی بی رحمه او خطرناکه قاتلان دی . د دوی د شر نه باید
بشریت وژغورو . نړیوال قوانین موږ ته بندیزونه ( محدودیتونه ) رامنځته کوی چه د هغه په احترام
باندی د تحقیقاتو په اړه د عمل آزادی نشو درلودلی . » ( ۵ )
« د وژل شویو کسانو شمیر دا واقعیت په ګوته کوی چی د سیمه ایزو وګړیو چی د پردیو نظامیانو د
حضور سره بالقوه مخالف دی دایساف نظامی عملیات د بشپړی بی تفاوتی په بنه تر سره کیږی . » ( ۶ )
د هلمند د ولایت یو بزګر د ناتو د خدای په جات وژنی ته په اشاری سره داسی وایی : « په کلی کی
سهار وختی د ناتو په ګزمه باندی دزی وشو . کلی د شپی په لسو بجو تر بمباریو لاندی راغی » ( جون ۲۰۰۷) ( ۷ ) .
« د کانادا د ځواکونو په ادعا د « مدوز » د عملیاتو په ترڅ کی (اګست او سپتامبر ، ۲۰۰۶ م کال ،) د زیری په ولسوالی کی د ۵۰۰ نیولی تر ۱۵۰۰ طالب ملیشیی وژل شویدی .
د آسوشد پرس د راپور له مخی د ناتو چورلکی د سهار په ۲ بجی د آشرو ( کندهار ) په کلی باندی د راکت دزی وکړل . د کلیوالو په خبره ۱۳ تنه ( د ۴ ښځی په ګدون ) ووژل شول . اسداله خالد د کندهار والی مدیا ته وویل چی هیڅ نښی نښانی چی طالبان په کلی کی د تلف یا ژوبل شوی کسانو په منځ کی وی
وجود نلری . » ( ۸ )
موږ په سلګونو ورته پیښی لرو چه د ژنوساید بنه لری . اما دلیکنی حدود د زیاتی تفصیل ګنجایش نلری .
« سره له دی چه ملیشیی د وسلی له درکه بی وزله دی او د ناتو د مدرن وسلی په وړاندی زیات تلفات ورکوی ، خو وژنه دهیڅ په خاطر د اشغال په وړاندی د مقاومت د لیکو د پیاوړتیا په یو لامل بدل شویدی.
د همدغه واقعیت په نظر کی نیولو سره انګلیسی دګرمن Ed Butler چه د افغانستان د جګړی د دګر نه
نوی لندن ته راغلی وو ، وویل چه جګړه به تر ۲۰ کلونو پوری دوام وکاندی . » ( ۹ )
دریم ـ د ژنوساید د جنایت په اړوند ذیصلاح محاکم :
۱ ـ نړیوال محاکم :
وروسته د نړیوال دوهمی جګړی څخه کله چی ژنوساید حقوقی تعریف وموند د هغه د مقابلی په اړوند
نړیوالی محکمی جوړی شولی .
د ژنوساید د جنایت ذیصلاح محکمی لند مهالی یا تلپاتی ( دایمی ) جوړښت لری .
الف ـ لند مهالی محکمی د ځانګړی قضایاوو په اړه د یوه تاکلی مودی د پاره جوړی شویدی : د نازی د
جنایاتو په موضوع باندی د نورنبرګ محکمه ، د یوګوسلاویا او روندا د ژنوساید په اړوند د سزا نړیوال محکمه د هغی جملی څخه دی.
لند مهالی محکمی د ملی محکمو ځای نیسی .
ب ـ دائمی محکمه د سزا نړیوال دیوان تر نامه لاندی په ۱۹۹۸ م کال کی جوړه شوی ده . دیوان د ژنوساید په اړه هغه وخت غونده کوی چی ملی محکمی د هغه جنایاتو په اړوند کمزوری او بی صلاحیته ثابتی شی چه د ۲۰۰۲ م کال د جولای د لمړی نیتی څخه وروسته رامنځته شویدی .
دایمی دیوان د ملی محکمی په ځای نه مطرح کیږی .
۲ ـ ملی محکمی :
پدغه حالت کی تقنینی قوه د نړیوال حقونو اصول د ملی قانون په جوکات کی منعکسوی : ملی قانون د نړیوال قانون په تړاو د نړی په کچه عمومی بنه غوره کوی او د جنایاتو په اړوند د پریکړی صلاحیت مومی .
د یاد شوی پروسیجر له مخی د بلژیک ، سویس ، کانادا او فرانسی محکمو ځانته دا صلاحیت ور په
برخه کړی چی د ژنوساید په اړوند پریکړه وکړی .
البته کله چی د نړی په کچه د یو ځواکمن سازمان لکه ناتو حقوقی مسئولیت مطرح کیږی ، زموږ بحث
تیوریک بنه غوره کوی : قانون په زور واکانو باندی نه تطبیقیږی .
نتیجه :
ــ په افغانستان کی د ناتو په دله ایزه وژنه کی د ژنوساید تولی حقوقی جوړونکی پرزی را غوند شوی دی کوم چی په ترڅ کی یی طالب د یوه مذهبی دلی او پښتون ولس د یو قوم ( اتنی ) په صفت د ژنوساید
قربانیان ګنل کیږی .
ــ د قربانیانو شمیر د ژنوساید اغیزمن عنصر ګنل کیږی نه جوړونکی عنصر : د انسانی تلفاتو شمیر د ژنوساید د عاملینو د ارادی تینګوالی څرګندوی .
ــ په پیل کی طالب د یوه مذهبی دلی په صفت د ژنوساید موخه تاکل شوی وو . خو په تدریج سره د ژیوپولتیک لاملونوتر اغیز لاندی طالب د قومی اکثریت د مذهبی ، قبیلوی او ملی مقاومت سره په لیکه کی واقع شو .
ــ د افغانستان په اوسنی غیر عادلانه او نامساوی جګړه کی د ۲۱ پیړی په پرمخ تللی مدرنی نظامی تکنولوژی سمبال فوج د بی وزلی مذهبی – ملی مقاومت سره مخ دی . د ژنوساید موخه هغه ولس دی
چه لویدیزوالو د کمونیست د آفت څخه په ژغورولو کی تر یو نیم ملیون څخه دیری قربانی ورکړی دی .
۳۰ کاله کیږی چه افغانان د پردیو په ګته استعمالیږی او وینه ورکوی .
ــ ناتو د مقاومت د مغلوبولو دپاره نه جنګیږی . هغه پلان لری چه وسله وال مقاومت په فزیکی لحاظ د
صحنی څخه حذف کړی . له همدی کبله د مخالفینو سره د خبری اتری څخه د ده کوی او جګړه اوږدوی .
ــ د کابل اداره د ناتو سره په خپل همغږی کی د افغان وژنی په پروسه کی ستر مسئولیت په غاړه لری .
ــ اوږد مهال افغان وژنه د نویارک د پیښی ، وقایوی جګړه او تروریزم سره د مقابلی خپل لمړنی منطق
له لاسه ورکړیده : ژنوساید د ستراتژیک او ژیو پولتیک سیمه ایز ماستر پلان په جوکات کی اجرآ کیږی.
ــ په افغانستان کی جګړه او ژنوساید د سولی او دیموکراسی په نامه د ملګرو ملتونو تر بیرغ لاندی تر
سره کیږی .
ــ افغانان توان او هیله نلری چی ناتو په افغانستان کی د ژنوساید د ارتکاب په تور محکمی ته راکش کړی . Réal Politique هم موږ ته دا اجازه نه راکوی .
مګر افغانان د تروریزم او ژنوساید د بیګناه قربانیانو په توګه په تینګه غوښتنه لری چه د بخارست په ښار د ناتو په سرمشریزه غونده کی د هر دول پریکړی څخه چی د جګړی د لمنی د پراختیا لامل ګرځی دده وشی .
« پای »
- ـ د افغانستان په غمیزه کی د ژنوساید قربانیان مذهبی او قومی دله ګنل کیږی .
- په ۱۹۴۶م د دسامبر په ۱۱ م ، م په خپل لمړنی هلی ځلی چه د ژنوساید د تعریف په مقصد وکړ ، د سیاسی دلی وژنه هم د ژنوساید جنایت په توګه وپیژاند . اما په ۱۹۴۸ م کی سیاسی ډله د تعریف څخه د شورویانو د غوښتنی له مخی وویستل شو . شورویان ویره لرل چه د ستالین جنایات د ژنوساید تر نامه لاندی راشی .
- د هغو تړونونو لړی ( ۱۸۶۴ – ۱۹۴۹ ) چه د جګړی د حقونو د تنظیم په موخه په ژنو کی لاسلیک شویدی .
- بی بی سی د مارچ ۱۹ ، ۲۰۰۸ م
- لوماند ، د می ۹ – ۱۰ ، ۲۰۰۴ م
- www .wsw.org /06.10.2006
- 31.10.2007- www.liberation.fr
- wsws.org / 06.10.2006
