به ارتباط مصاحبه ى وزير معادن وصنايع ( ۲ )

به ارتباط مصاحبه ى وزير معادن وصنايع  در مورداستفاده بعضى كشورها از مواد نفتى مناطق مرزى افغانستان

قسمت دوم

اقاى شهرانى در ادامه ى صحبت هاى خود به آرمان ملى ميگويد كه مجموعه پروژه ى شبرغان 432 مليون دالر هزينه بر مى دارد كه در ظرف 2-3 سال تكميل ميگردد. مطابق به اين پروژه چاه هاى گاز، فابريكه  توليد كود و برق بارسازى شد (خواهد شد)، پايپ لاين گاز از شبرغان به شهر مزار شريف تمديد خواهد يافت و زمينه توليد يكصد و پنجاه ميگاوات برق مساعد ميگردد.

وزير ميگويد كه دونرها درينمورد تعهداتى دارند و مشكل براى پيدا نمودن هزينه مالى آن وجود نخواهد داشت.

صحبت هاى فوق وزير واقعاً اميد وار كننده است. كشور هاى حاشيه خليج ( عربستان سعودى، قطر، عمان، بحرين، كويت و امارات متحده عربى) كه امروز عوايد سرانه ى انها از 25000 دالر بيشتر شده و از جمله كشور هاى مرفه دنيا بحساب ميروند، توانستند كه با كمك كمپنى هاى بزرگ خارجى منابع نفت و گآز خود را از40-50 سال به اينطرف استخراج نموده و ان را در بدل خروار هاى از دالر به ساير ممالك دنيا بفروشند. در صورتيكه وزارت معادن و صنايع افغانستان بتواند كه پروژه ى شبرغان را در معرض اجرا قرار بدهد براى تمام كشور يك موفقيت بزرگ بحساب امده و نتايج ملموسى خواهد داشت.

باز سازى چاه هاى گاز مى تواند كه به ساكنين ولايت جوزجان و محلات همجوار گاز بدهد تا از ان براى تنوير و تسخين منازل و به كار انداختن كارگآه هاى كوچك و متوسط صنعتى خود استفاده بعمل اورند.

فابريكه كود و برق بايد نه تنها بازسازى  بلكه نوسازى شود. يعنى فابريكه يا فابريكه هاى جديد توليد كود يوريا و داى امونيم فاسفيت در جوزجان و بلخ تاسيس شود. زيرا فابريكه موجوده كود و برق مزار شريف بكلى استهلاك و فرسوده شده و مصرف پول براى ترميم آن در واقع هدر دادن پول است.

در وقت رياست جمهورى محمد داوود خان تاسيس يك فابريكه توليد كود به ظرفيت سه صد هزار تن سروى شده بود كه اسناد مطالعات مفيديت اقتصادى و تخنيكى ان وجود دارد و با اندك تغييرات فعلاً قابل اجرا ميباشد، پس به وزير صاحب جوان معادن و صنايع كشور مشوره داده ميشود تا بعوض ترميم فابريكه ى فعلى كود و برق مزار شريف به احداث فابريكه يا فابريكات جديد توليد كود كيمياوى اقدام نموده و دهاقين افغانستان را يارى رساند كه از زمين هاى ناچيز زراعتى خود حاصلات بيشتر بدست اورند.

احداث پايپ لاين گاز از شبرغان به مزار شريف نيز يكى از بخش هاى مفيد(پروژه ى شبرغان) است. درسال هاى قبل يك پايپ لاين منظم، گاز را از چاه هاى شبرغان به فابريكه كود وبرق مزار شريف انتقال ميداد. وقتيكه متاسفانه اداره ى مركزى در افغانستان به اثر توطيه هاى دستگاه هاى جهنمى استخباراتى كشورهاى همسايه سقوط نمود و كشور به چنگ چند تنظيم و تنظيمك جنگى و مافيايى افتاد،  تقريباً تمام بنياد هاى اقتصادى كشور منهدم شد و تعدادى از فابريكات توليدى كشور تاراج گرديد. فابريكه كود و برق مزار شريف اگر چه درين تاراج منظم، پلان شده و از قبل طراحى شده ى استخبارات منطقه چور يا حريق و منهدم نشد اما فابريكه كه از قبل نيز كهنه و فرسوده شده بود، هر گز ترميم اساسى نشد و فابريكه  در دوسه مرحله به چند نفر جنگسالار و تفنگى به اجاره داده شد،. اجازه داران مذكور تلاش داشتند تا كود توليد شده توسط فابريكه را فوراً بفروش رسانيده، پول نقد انرا به جيب بزنند ولى هرگز پلانى براى ترميم اساسى و يا نوسازى فابريكه به روى ميز نداشتند.

در همين سال ها يك پايپ لاين بزرگ ولى غير منظم از شبرغان به مزار شريف كشيده شد. جنگسالاران حاكم بر منطقه در ان وقت مى  خواستند كه مقدارى از گآز وارد شده به مزار را به ساكنين شهر توزيع نمايد تا نام نيك كمايى نموده و طرفدارانى بيشترى داشته باشند. بعد از انكه پايپ لاين با استفاده از وسايل موجود در ذخاير تصدى نفت و گآز شمال از شبرغان الى مزار تكميل شد و گاز جريان پيدا كرد، اختلافاتى دربين جنگ سالاران بميان امد. يكى برچاه ها حاكم شد، يكى بر مسير پايپ لاين و دگرى بر شهر مزار و در نتيجه جنگها و كشمكش هاى پيش امد كه وضعيت امنيتى شمال را برهم زده و انتقال گاز از شبرغان به مزار متوقف شد.

در صورتيكه حالا يك پايپ لاين منظم از شبرغان به مزار كشيده ميشود و يا همين پايپ لاين موجوده بصورت اساسى وفنى ترميم و باز سازى شود، باشده گان مزار شريف و قراى مسير پايپ لاين خواهند توانست كه از گاز براى تنوير و تسخين منازل و كارگاه هاى خود مانند حمام ها، نانوايى ها، داش ها، رستوران ها وغيره استفاده نموده و هم گاز كافى براى توليد برق و كود كيمياوى به فابريكه فعلى و يا فابريكه جديد كود و برق مسير خواهد شد.

و بالاخره احداث فابريكه يكصد و پنجاه ميگآواته يكى از اجزاى عمده ى (پروژه شبرغان) است. گآز يكى از محصولات است كه ميتواند توربين هاى توليد برق را بكار اندازد. افغانستان از جمله كشور هاى است كه منابع ابى فروان دارد. از اب براى توليد برق و ابيارى اراضى استفاده بعمل مى ايد. گآز نيز يك  منبع خوب توليد برق است و صنايع مربوط به ان در كشور هاى مختلف دنيا بسيار انكشاف نموده است.

در سال 1999 يك كمپنى چينايى حاضر شده بود كه به سكتور خصوصى افغانستان يك توربين گازى را كه ظرفيت توليد 17 ميگاوات برق را داشت به شمول سامان فالتو به قيسمت 2.7 مليون دالر بدسترس افغانستان بگذارد. سرمايه گزار در ان وقت ميخواست كه فابريكه را در حومه ى شهر شبرغان بكار انداخته و برق توليدى ان را به شهر هاى شبرغان و مزار شريف انتقال بدهد. اما متاسفانه كه پلان مذكور بعلت مشكلات موجود در منطقه در ان وقت عملى شده نتوانست.

برميگرديم به مصاحبه ى اقاى شهرانى وزير معادن و صنايع كه بعد از پرداختن به (پروژه ى شبرغان) به قرار داد پروژه ى بزرگ مس عينك اشاره ميكند. ارمان ملى مينوسيد كه پروژه ى مس عينك غير شفاف و زمان گير بوده و پروژه ى انتقال گاز از تركمنستان به افغانستان، پاكستان و هندوستان به يك پروژه سياسى تبديل شده تا يك پروژه بزرگ اقتصادى منطقوى.

همانطوريكه خواننده گان غزيز مطلع هستند قرار داد واگذارى مس عينك در زمان وزارت محمد ابراهيم عادل با يك كمپنى چينايى عقد شد كه بزرگترين قرار داد اقتصادى در تاريخ افغانستان بحساب ميرود. درين پروژه ى چند بليون دالرى خط اهن حيرتان – كابل- تورخم ساخته ميشود، مس در ساحه ى عينك لوگر بايك ظرفيت بزرگ استخراج ميشود، براى فعال شدن دستگاه هاى استخراج مس يك فابريكه توليد برق ساخته ميشود، هزاران نفر بكار گماشته ميشود، يك جريان عظيم استخراج (و احتمالاً پروسس)  و صادرات مس از افغانستان مع الخير اغاز ميشود و خلاصه كه در كشور ما يك تحول بمشاهده خواهد رسيد و بايد به ان لبيك گفت.

اقاى شهرانى به ارتباط مس عينك گفته كه مشكل امنيت در ساحه با ايجاد يك واحد خاص پوليس رفع گرديده، در حال حاضر 1500 پوليس كه يكهزار نفر ان از مردمان محل است ازين پروژه حراست ميكنند. مشكل دگر در ساحه موجوديت ماين بود. پروژه مس عينك در جايى واقع شده كه قبلاً در مسير اكمالات مجاهدين قرار داشت و بعداً از ان طالبان و افراد بلند پايه ى القاعده به عنوان پايگاه از ان استفاده ميكردند. بگفته ى اقاى شهرانى در حال حاضر بزرگترين عمليه ماين پاكى در سطح كشور در مس عينك جريان دارد و سه صدو پنجاه ماين پاك در ساحه كار مينمايند.

قرار اخرين معلومات چينايى ها مطالعات جيولوجيكى و برمه كارى را اغاز كرده و اخيراً قرار داد مطالعات تخنيكى احداث خط اهن حيرتان – كابل – تورخم را با جانب افغانى امضا كردند.

قابل تذكر است كه زمانى تبليغاتى براه افتيدكه پروسه عقد قرار داد پروژه مس عينك شفاف نبوده و حدود سى مليون دالر رشوت صحبت ميشد. درين شكى نيست كه فساد در اداره  ى فعلى افغانستان بسيار عام است و بيسارى از كار گذاران رديف هاى اول و دوم مملكت متاسفانه بسيار دنيا پرست و حريص شده اند ولى درين هم شكى نيست كه در افغانستان فعلى هر كس حريف خود را متهم كرده ميتواند و هر كس به هركس دگر برچسب مفسد، رشوه خوار ، مختلس و كارشكن زده ميتواند. زيرا در جايى كه حاكميت قانون و حرف حق جاى شايسته خود را نداشته  و امكان حل و فصل دوسيه ها و قضا يا موجود نباشد و يا كم رنگ باشد، اتهام زدن كار مشكل نخواهد بود.

بايد گفت كه وزارت معادن و صنايع كشور هنوز در سطحى نيست كه بتواند قرار داد هاى  بزرگى مانند مس عينك، اهن حاجيگك، خط اهن و غيره را توسط كارمندان افغان خود اماده بسازد. حل وفصل مسايل تخيكى، فنى، حقوقى و مالى اين نوع قرار داد ها كار تيم هاى متخصص و مسلكى بين المللى است كه بايد از انها در چوكات اصول شفاف قانونى استفاده نمود و پروژه هاى بزرگ را در معرض داوطلبى هاى بين المللى گذاشت.

قرار دادى كه ده روز قبل به ارتباط مطالعات تخنيكى احداث خط اهن از حيرتان تا كابل و تورخم از طرف وزارت معادن و صنايع كشور با كمپنى چينايى عقد شد، واقعاً يك قدم بزرگ به پيش است. اين خط در زندگى مردم كل افغانستان و مخصوصاً مردم محلاتى كه خط اهن از ان عبور ميكند تا ثير بسزاى خواهد داشت.

اقاى وزير بعداً يك خبر خوش دگر دارد و ان اينكه وزارت معادن و صنايع افغانستان به يك شركت چينايى اجازه داده است كه ذغال سنگ باميان را استخراج كند. اين شركت يك دستگاه حرارتى بظرفيت 400 ميگاوات احداث ميكند كه منجمله 200 ميگاوات ان به پروژه ى مس عينك انتقال مى يابد و (200) ميگاوات دگر ان را دولت به قيمت تمام شد از شركت خريدارى ميكند. اين برق از طريق كوتل شيبر به كابل و جنوب كشور انتقال مييايد.

افغانستان از جمله كشور هاى است كه واقعاً ذخاير عظيم مواد معدنى دارد. زغال سنگ يكى ازين موهبت هاى خداوندى است كه در هرات، پروان ، باميان و ده ها منطقه ى دگر كشور با ذخاير خورد، متوسط و بزرگ و باكيفيت هاى مختلف وجود دارد. از ذغال سنگ براى توليد برق در دنيا استفاده ميشود. كوره هاى وجود دارد كه با سوخت ذغال برق توليد ميكند. در صورتيكه دولت افغانستان خود را از مشكلات فعلى برهاند و بفكر ابادانى افغانستان شود، امكانات وا فر ان را دارد تا بكا ر انداختن معادن، كشور را در مسير ترقى و تغييرات شگرف اقتصاى قرار دهد.

مثليكه قبلاً نيز ذكر شد افغانستان اب جارى فراوان دارد كه ميشود از ان برق توليد نمود. افغانستان گآز دارد كه ميتواند توسط گاز توربين ها از ان برق ساخت. افغانستان ذغال سنگ دارد كه برق توليد نموده ميتواند، افغانستان باد دارد كه يكى از منابع ارزان توليد برق شمرده شده  ميتواند، اما استفاده ازين منابع به يك دولت دلسوز، مقتدر، مسلكى ، متخصص، متعهد، وطندوست، شفاف، حسابده  و مسوول نياز دارد كه افغانها ان را بسيار جدى بگيرند. زيرا بسيارى از كارهاى مفيد بدون يك دولت مقتدر عملى شده نميتواند.

بحث در مورد مصاحبه ى اقاى شهرانى را بعداً نيز ادامه ميدهيم.