دملنګ جان شاعرپه باب يو علمي غونډه ياکنفرانس (ننګيالی بڅرکی)

مخکي له دې چي دملنګ جان دسيمنار پر جوړسوي مضمون باندي پيل وکړم لازمه ده چي  ؛ دهغه درانه اودارزښت وړ سيمنار په باب يا دونه وکړم ، کوم چي ما په پر تليز لحاظ ، دنظم او پيوستون په يوه ملي روحيه نوموړی نړيوال سيمنار په ډنمارک کي وليد . دنوموړي سيمنارډير دستايلووړټکي درلوده.چي مهم يې په ډنمارک کي دډنمارک دافغاني کلتوري ټولني دغړو تر منځ يووالی اوده غړوتر منځ ددندوويش وو، چي دسلو نه ډيرو خلکو ته يې پر خپل وخت ډوډۍ او دخوب ښه شرا يط برابر کړي وه. چي نوموړی تنظيم ما په ډيرو نوروکلتوري ټولنوکي نه وليدلی په دې ټولنه کي دټولني پر مشرډګروال عبدالکريم خان اڅکزي برسيره دمشرتابه جرګه ګي غړي هر يوه په جلا جلا توګه دميلمنو په خدمت او چوپړ کي ولاړ وه ، خو بر سيره پر دې چي په کارونوکي دټولني دهر غړي ونډه جوته وه  ، خو ښاغلی دکتور انور او ښاغلی انجنير شوکت په ځا نګړې توګه نهايت دميلمنوپه خدمت کي ستړي سوه اوزه دخپل ځان او داحمدشاه بابا دعلمي ـ ادبي ټولني دخوا څخه ورته کور ودانۍ وايم ، او همدغسي ددوی پر هيواد پالني ، ميلمه پالني او علمي ميني باندي افرين وايم اودرناوی ورته کوم. سيمنار په ډير ښه نظم دوړوماشومانو په ملي سرود او ملي ترانه سره پيل سو، اوپه سيمنار کي لومړۍ پرا نيستونکې وينا زمري محقق ولوستل ، چي په هره برخه کي دتودو چکچکوپه کولوسره وستايل سوه .اودسيمنار درانه ميلمانه هر يوه ډاکټر پوهاند مجاور احمد زيار ،شاعراو ليکوال سرتری صاحب ، شاعر او ليکوال علي ګل پيوند او ننګيالی بڅرکي خپل مضمونونه او څيړنيزي مقالې ولوستلې او همدغسي دشعر په ميدان کي هم دملنګ جان په اړونده شعرونه ولوستل سوه . چي رپوټ يې دټولني په ويب سيد کي خپاره سوه او په اينده کي به دواعدې سره سم دډنمارک دکلتوري ټولني په نوښت سره ديوې مجموعې په توګه دادب وميدان ته را ووزي .

ما خپل مضمون زمادشعري مجموعي په دغه څلوريزه راپيل کړ  :

کچکول را واخله ارمان دقام يادوه

دنن پښتــــــــــــون دافغان ياد يادوه

سوالګر را ټول کړه دغيرت په نامه

بيانــــــــــــــو آزاد افغانستان يـــــادوه

دلوی خدای په نامه

لومړی :د ملنګ جان لنډه پيژند نه

دوهم : د ملنګ جان دژوند ټولنيز حالت

دريم : د ملنګ جان د شعرځانګړني

څلورم : دملنګ جان افکار په انډوليز ډګر کي

پنځم : پايله يا نتيجه او ويا ړنه

دملنګ جان لنډه پيژندنه

ملنګ جان داوسني وخت يا معاصر پيراودوران يو محلي او نامداره ، هيواد پاله ښه شاعروو، چي دشعر ازانګې يې په ډير لږ وخت کي دافغانستان وګوټ ، ګوټ ته ور سيدې او په لږ وخت کې دچارواکو پا ملرنه ځان ته را واړول . ملنګ جان په ١٢٩٣لمريزکال زيږيدلی دی. پلار يې ملک عبدالشکور نوميده ، چي په درې کلنۍ کي دملنګ جان په ژوند کي وفات سو او ملنګ جان يتيم پاته سو.

دملنګ جان اصلي نوم محمد امين وو، چي په امين جان سره يې شهرت درلود، بيا دپنځلسو کالو په عمر دخپلي کورنۍ سره په کډه دبيسودو دولسوالۍ څخه وکاپې ولسوالۍ ته ولاړ ، چي دهمدغه عمر څخه يې دخپل بشپړه استعداد په لرلو سره دشعر دنيا ته مخه کړه. او دشعر په ويلو يې پيل وکړ، په دې وخت کي ملنګ جان خپل شعرونه په ذهن کي ساتل پيادول يې .نو بيا به يې په محل کي دنورو همزولو او مينه والو سره ويل. او محلي ښه اوازه هنر مندانو ته به يې ور زده کول.هغو به په بانډارونو او دخوښيو په ورځو کي دملنګ جان شعرونه ويل.خوڅه موده ورسته چي قانوني عمر ته دعسکرۍ ورسيدی ، نو عسکري ته واستول سواو دکنړپه لويه ولسوالي کي دامنيې په قومنداني کې خپله جبري دعسکرۍ دوره ددونيمو کالو په موده کي بشپړه کړه. او بيا هم دخپل شوق،ذوق سره يې دهنراو شعر په ميدان کي ځان را څرګند کړ.او په شل کلنۍ کې لومړی شعر يا ترانه په رسمي جريده اتحاد مشرق کي خپره سوه ، که څه هم په دې وخت کي سندري او شعرونه ډيرو شاعرانو او هنر مندانو زمزمه کول ، او هغه به يې په ډول ، ډول ورځپاڼو او جريدو کي خپر ول او يا به يې ديوانونه او کتابونه ځيني جوړول . چي ډير يې هغه کسان وه چي بشپړه ښوونه او روزنه به يې درلودله او يا به يې دژبو او ادبيا تو په علمي مؤسيسو کي زده کړه درلودله اود خپرونو په برخه کي به يې رسمي دنده د رلوده ، نو به يې شعرونه خپريدل ، خو ملنګ جان هغه شاعر ؤ ، چي نه يې سواد درلود او نه يې خپل شعر ليکلای سو او نه يې هم په خپل قلم سره په خپلو ياداښتو کي خپل شعرونه خوندي کولای سو ، نو يوه دا سي شاعر ته چي دخپل وخت دوټيزوشرايطو تر اغيزي لاندي هم وي او دسواد دنعمت څخه مهرومه هم وي ،بيا دهنر وميدان ته را داخل سي او دهنر په ميدان کي دي داسي وځليږي ، چي دميدان دننداره کونکو دپاملرني وړ دي سي ،دا يو بشپړه استعداد غواړي ، چي دنيکه مرغه نوموړی استعداد په ښا غلي ملنګ جان کي وو. چي نه يوازي دشعر دډګر دننداره کونکو دپاملرني وړ وګر ځيده بلکي ؛ددولتي چارواکو پا ملرنه يې هم ځان ته را واړول .او په لږ عمر کې ددومره نوم او نښان خاوند سو؛ چي په ٢٤کلنۍ کي په سنه ١٣٢٤لمريز کال مرحوم سردارمحمد داود خان دخپل وخت واک مند خپل حضور ته را وغوښت او دخپلي مهربانۍ له مخي يې وملنګ جان ته شپږ سوه افغانۍ تنخواه وټاکل .او بيا يې په ١٣٢٨ لمريز کال کي دملنګ جان دپاره يو ښوونکی وټاکی ؛ څو هغه ليک لوست زده کړي ، څنګه چي ملنګ جان دليک لوست سره ډيره مينه هم درلودله او ليک لوست ته يې ضرورت هم درلود ، نو يې په ډير لږ وخت کي ليک لوست هم زده کړ ، چي ور سته ملنګ جان خپل شعرونه هم ليکلی سو او هم يې خوندي کولای سو . مرحوم ملنګ جان ددولتي چارواکو په مرسته ډير ژر ور سمي او دولتي دندوته وګمارل سو هغه لومړی مامورسو او بيا په ١٣٢٩ لمريز کال کي درا ډيو افغانستان دپښتو دموسيقۍ دخپرونو جوړونکی يا تر تيب کونکی وټاکل سو. ملنګ جان ډير عمر په را ډيوافغانستان کي په پوره صداقت دنده تر سره کړه ، چي په دغه ډول هغه دولتي نورو کړيو ته هم لاره ومندل .او تر هغه ورسته ملنګ جان د آزادو قبايلو په رياست کي دنده وا خيسته، چي په عيني وخت کې دپښتو نستان د را ډ يو وي پروګرامونوپه جوړولو کي هم برخه درلوده . او سندري او پروګرامونه به يې دهمدغه پښتو نستان په اړوند جوړول . خو بيا په دې وخت کي ددولتي دندي څخه په ١٣٣٤لمريز کال کي وزګار سو او پر کور کښيناست خو علمي او هنري کارونه يې تر سره کول .په دې وخت کي ښاغلی ملنګ جان دپښتو ټولني افتخاري غړی هم ؤ اودهمدغه ټولني دخوا څخه تخواه هم ورته ور کول کيده .ملنګ جان نه يوازي داچي هغه کسانو چي دشعر او موسيقي سره يې مينه درلودله ، هغوی دملنګ جان دشعرونو مينه وال وه ؛ بلکي هغه کسان چي دملنګ جان شعرونه به يې دځينو هنر مندانو له خوا ويل کيده خلکو به اوريدل اوداوريدو سره يې هم پوره مينه وه .چي په همدغه ډول وه عامو خلکو ته ملنګ جان ډير ګران وو. دا په دې چي ملنګ جان دخلکو په ژبه او دخلکو په فرهنګ پوهيدی، او ټوله غزلي يې دخلکو دپاره په ساده ژبه او دخلکو دروحې سره برا بري وې . نوځکه هغه ته يو ولسي شاعر هم وايي. دهغه په شعرونو کي دنورو ژبو لغاتونه ډير لږ معلو ميږي ، چي په همدغه سبب هم محلي هنر مندانو او سندر غاړو دملنګ جان شعرونه ډيرژرذهن ته سپارلای سو،اوپه ډير لږ وخت کي دټولو سندر غاړو په آوازو کي دملنګ جان شعرونه وه . او ډيرو هنرمندانو دده په شعرنو سره نوم او نښان پيدا کړ.ليکن دبده مرغه دملنګ جان شعرونه ډير لږدي او موږ ته يې دګوتو په شمار شعرونه را پاته سوي دي ، خو شعرونه يې دومره پا خه او دارزښت وړ دي چي نه يوازي ښونيزو خلکو ته په زړه پوري دي، بلکي په سيمه او منطقه کي هم چاه نه سوای ويلای . هر شعر يې ځانته يو علمي او دارزښت وړ اثر ګڼلای سو . دهغه شعرونه بيکر شعرونه دي چي دتل دپاره به ژوندي او تازه وي او تل به نسل پر نسل دملنګ جان دشعرو څخه خوند او الهام اخلي ،خود بده مر غه بايد ووايم چي دملنګ جان عمر ډير لږ او د٤٣کالو په عمر په ١٣٣٦لمريز کال کي په يوه تر ا فيکي پيښه کي د خپل زوی ، (( دواجان )) سره يواځای دکابل ننګرهار پر لويه لاره په حق ورسيد او جنازه يې په ډير درناوي سره دبيسودو ولسوالۍ ته دچميار کلي ته راوړل سوه او هلته په خپله پلارنۍ هديره کي په عزت سره خاورو ته وسپارل سو.دملنګ جان پر مړينه ډيرو خلکو دغم اوښکي توی کړې ، چي ددې جملې څخه دافغانستان راډيو په کابل کي يو ځانګړی پروګرام هم خپور کړ.په دې وخت کي چي سردارمحمد داودخان صدرا عظم ؤ ، هغه هم په پښتو او دري ژبو خپل دخواشنۍ پيغامونه دراډيو افغانستان ده لاري خپاره کړه او بر سيره پر دې ، دپښتنو لوی مشر خان عبدالغفار خان هم خپل دخوا شنۍ پيغامونه خپاره کړه ، او دپښتو نستان په خپرونو کي هم دملنګ جان په باب ډول ، ډول پرو ګرا مونه خپاره سوه او همدغسي دپښتنو په مختليفو سيمو کي هم داخبارو او رسنيو دلوري د خوا شنۍ پيغامونه خپاره سوه ، چي په بره پښتونخوا يعني دډيورنډ دکرښي هغه بله خوا کي هم اخبارونو او رسنيو پرې خپګان څرګند کړ.چي بيا ورسته په ١٣٣٩لمريز کال کي دپښتو ټولني په نووښت دملنګ جان قبر جوړ کړل سو. او دهغه پر قبر دغه ډبر ليک هم وکښل سو .

دلته مرحوم ملنګ جان خښ دی چې په خوږو نغمو کې يې د وطن مينه او د پښتونستان د ازادۍ جذبات غورځنګونه وهي. اصلي نوم يې امين جان و. پلار يې عبدالشکور نوميده. د ٤٣ کلو په عمر د موټر چپه کيدو په سبب له خپل زوی دوا جان سره په ١٣٣٦هجري لمريز کال کې مړ شو او د ادبي خدمتونو په لمانځنه يې دا ډبرين قبر پښتو ټولنې له خوا د کابل حجارۍ او نجارۍ په فابريکه کې جوړ شو ١٣٣٩ هجري لمريز کال.

د فقير ملنګ جان دغومره بخت بس دی 
په آزاد ژوند چې آزاد وطن کې ګور وي